Vinnan - 01.05.1946, Page 36

GUÐMUNDUR VIGFÚSSON:
Frá verkalýðsfélögum úti um land
Ritstjóri Vinnunnar hefur farið þess á leit að ég léti
ritinu í té, eftir því sem tilefni gæfist til, stutta frásögn
af starfi verkálýðsfélaganna úti um land. Mér er vitan-
lega bæði ljúft og skylt að verða við þessum tilmælum,
og mun ég því framvegis skrifa í ritið stutta fréttapistla
og geta í þeim um það markverðasta, sem um er að
ræða í starfi félaganna. Verður þá heldur eigi komizt
hjá því, að drepa lítilsháttar á atvinnumál hvers staðar,
bæði ástandið eins og það er nú og þær horfur, sem
virðast framundan í þeim málum.
í ferð minni í marzmánuði s.l. milli sambandsfélag-
anna í Húnavatnssýslum og Skagafjarðarsýslu varð ég
þess greinilegar var en oft áður hve eindregnu fylgi ný-
byggingarstefnan í atvinnumálum á að fagna hjá öllum
almenningi. I hverju stéttarfélaginu eftir annað skipuðu
umræðurnar um nýsköpun atvinnuveganna öndvegi. Og
þetta er í sjálfu sér ekkert undarlegt. í sjávarþorpum
beggja sýslnanna er atvinnuleysið enn landlægt allan
veturinn. Þorri þeirra manna, sem bundnir eru við
heimili, verða að byggja afkomu sína á sumaratvinn-
unni, sem er mestmegnis vegavinna og brúagerð. Og til
þess að drýgja tekjurnar þurfa verkamenn í þessum
þorpum að vera öðrum þræði bændur. Þeir nota helg-
arnar á sumrum til heyjaöflunar, þar sem þess er kostur.
Hefur ákvæði vegavinnusamninganna um heimild til
þess að vinna 48 stunda vinnuvikuna á 5 dögum létt
stórum undir með verkamönnum í þessu efni. Þó er
þessi smábúskapur mörgum erfiðleikum bundinn og
myndi tvímælalaust að mestu leggjast niður væri um
nokkurn veginn samfellda atvinnu að ræða, enda tekinn
sem neyðarúrræði af flestra hálfu.
Yngri mennirnir sækja að sjálfsögðu atvinnu sína til
fjarlægra staða þar sem litla eða enga vinnu hefur verið
að hafa heima fyrir að vetrinum. En þá verður þróunin
í mörgum tilfellum sú, að þeir flytja sig til þeirra staða,
sem hafa upp á stöðugri atvinnu að bjóða. Þannig
verða þorpin árlega fyrir verulegri blóðtöku vegna þess-
ara óhagstæðu skilyrða í atvinnumálunum. Það er fyrst
nú, vegna áhrifa markvissrar og stórhuga nýbyggingar-
stefnu í atvinnumálum landsmanna almennt, að hvar-
vetna verður vart nýrra áforma um sköpun stöðugrar
atvinnu og tilrauna til þess að reyna nýjar og djarfar
leiðir til þess að leysa vandann. Hver útkoman verður
á hverjum stað er hins vegar undir því komið, hve skil-
yrðin eru hagstæð og að ötullega sé unnið að því að
hrinda áhugamálunum áleiðis, bæði af hálfu hinna
kjörnu sveitarstjórna og svo af félagssamtökum fólks-
ins, og þá ekki sízt verkalýðsfélögunum.
Frá Ifvanunstanga
Verkalýðsfélagið „Hvöt“ á Hvammstanga minntist
20 ára afmælis síns 2. febrúar í vetur, en félagið var
stofnað 16. jan. 1926. Stofnendurnir voru 8 verkamenn
og eru 3 þeirra enn í félaginu og hafa verið það allan
tímann. Af tilefni afmælisins voru þeir kjörnir heiðurs-
félagar. Afmælisskemmtun félagsins var mjög fjölsótt
og fór á allan hátt ánægjulega fram. Þeir Björn Kr.
Guðmundsson, formaður Hvatar og Skúli Magnússon
gjaldkeri félagsins fluttu ræður og margt fleira var til
fróðleiks og skemmtunar. Voru allir þátttakendur hinir
ánægðustu og var það mál manna á Hvammstanga að
afmælishátíðin hefði tekizt með sérstökum ágætum.
A sínum tíina varð verkalýðsfélagið „Hvöt“ að heyja
harða baráttu fyrir samnings- og forgangsréttinum.
Mun mörgum í minni Hvammstangadeilan árið 1931,
en henni lauk með sigri félagsins og síðan hefur félagið
verið sjálfsagður samningsaðili fyrir hönd verkafólks.
Kaupfélag Vestur-Húnvetninga var aðal-samningsaðili
af hálfu atvinnurekenda og er enn. Upphaflega setti
„Hvöt“ taxta og var félagsmönnum óheimilt að vinna
fyrir lægra kaup en hann kvað á um. Félagið var hins
vegar mjög fámennt, og þáverandi kaupfélagsstjóri,
Hannes Jónsson, svaraði setningu taxtans með því að
útiloka félagsbundna menn algjörlega frá vinnu, en
skammtaði hinum ófélagsbundnu verkamönnum og
bændum hins vegar kaupið, sem greitt var. En þegar
félagið hafði knúið fram samninga og fengið forgangs-
rétt félaga sinna viðurkenndan, fjölgaði strax í félag-
inu. Og nú átti enn að leika sama leikinn gagnvart
brautryðjendum verkalýðsfélagsins. Enn skyldu þeir
útilokaðir frá vinnu hjá kaupfélaginu. Varð félagið því
að taka upp skiptingu á vinnunni, sem mestmegnis var
skipaafgreiðsla og helzt sú tilhögun enn í dag.
I verkalýðsfélaginu „Hvöt“ eru nú um 100 félagar,
bæði karlar og konur. Þó eru fáar konur enn í félag-
100
VINNAN