Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1936, Side 51

49
voru Hólsfjöll illræmdasta berklabæli héraðsins, enda hófst veikin
þar fyrst hér í héraði fyrir 60—70 árum. Síðasti sjúklingurinn dó
1922, enda voru berklaættirnar nær útdauðar — fáeinir menn
höfðu farið burt, og tóra víst enn sumir. Nýtt fólk var flutt inn, er
jók kyn sitt. 4 bræður, synir aðflutts bónda úr ósýktri sveit, hafa
undanfarið átt nær öll börn og unglinga á Hólsfjöllum. Ég hefi
kviðið því mjög, ef berklaveiki kæmist í þann kynþátt. Ég hélt
nefnilega ekki, að þessi börn og unglingar væru ónæm, þó að eldri
kynslóð Fjalla hefði fallið fyrir berklaveiki — og hefði ekki haldið,
þó að hin yngri hefðu að ætt verið komin af hinni eldri. Haustið 1935
var ég sóttur til unglingsstúlku, dóttur eins hinna fjögra bræðra.
Diagnosis var tb. gland. hili. En hvar hafði barnið fengið þetta?
Enginn var líklegur til þess á Fjöllum að hafa getað smitað, svo
að ég vissi. Mér datt í hug skyndismitun af ferðamanni, því að
þarna er dvalar- og gistingarstaður á langleið (Grímsstaðir). Barnið
lá lengi, rétti við og virtist ná góðri heilsu, en lagðist aftur á lit-
mánuðum og dó vorið 1936 eftir 3—4 mánaða legu. Um það bil að
svo langt var komið, fór að bera á lasleika í börnum hinna bræðr-
anna, og voru nú 5 skrásett í sumar. Ekki höfðu þau smitazt af
barninu, sem dó. Það var höfð varúð við það, þó að aldrei heyrðist
neitt i lungum og sputum væri til síðustu stundar. Ekki veit ég
með vissu um upprunann enn, en held hann þannig: 2 ung'Iings-
stúlkur af þessu fólki réðust í vist að Kristnesi. Síðan fóru þær í
kvennaslcóla. Grunsamlegur lasleiki kom fram í þeim á þessum
árum — utan héraðs. Allt fór þetta alveg fram hjá mér í fjarlægð-
inni. Þær voru báðar skráðar, síðastliðinn vetur önnur, en hin um
vorið. Önnur hafði eigi litlar breytingar í lungum, gamlar og nýjar
(staðfest við geislaskoðun). Ég býst við, að þær hafi smitazt utan
héraðs, og að minnsta kosti önnur þeirra fengið smáholu í lunga
fljótt. Frá henni, ef til vill báðurn, stafi nú öll smitun á Fjöllum,
líka barnsins, sem dó. Upphafið er væntanlega „heilsuhælið" Krist-
nes, en allar stúlkur héðan, sem þangað hafa ráðizt í vist (nema ein
roskin), alls 5, hafa sýkzt þar. Aðaláhyggjuefni mitt er nú Keldu-
hverfi. Þar var eitt sinn mikið um berkla. Fólkið dó, tvístraðist og
bar með sér veikina, en sumt lifði heima, á skrá og utan. En upp er
vaxinn á 20—25 árum herskari af börnum og unglingum, ósýktur
að því er virðist. Er það nú vernd, að fyrir 20—25 árum voru þar
berklar á nærri öðrum hverjum bæ, en veikin dó að mestu leyti út i
lok þess tímabils? Ég held ekki. Þarna bíður frjósámur jarðvegur
berklanna. Einstök dæmi sanna það, því að nokkrir hafa orðið fyrir
smitun og sýkzt, eins og væru hvítir menn.
Þistilfj. Ég varð mjög feginn heiinsókn berklayfirlæknis með
Röntgen á Súðinni og vonast eftir, að þær ferðir falli ekki niður
aftur. Pirquet var gerð á öllum skólabörnum þetta ár, þó að ekki sé
færð skýrsla nema um Þórshöfn. Þar voru 4 -f- af 27, og var það ekki
fleira né önnur börn en við var að búast, öll frá heimilum, sem vitað
var um, að berldar hafa verið á. Ströndin var svo að segja frí (mira-
bile dictu), en einn skólastaður í Þistilfirði slæmur, og er það gamalt
berklaheimili og börnin flest af heimilinu eða heimilunum, því að