Studia Islandica - 01.06.1958, Page 14

12
þýzka trúboða, Þangbrands. Þór var verjandi Miðgarðs
og, að því er virðist, jafnframt Ásgarðs.
Þór er ekki eini guðinn, sem sögur fara af, að Islend-
ingar hafi dýrkað. Þegar menn unnu eið að hinum
helga baugi, var lögskylda að ákalla Frey. örnefni eins
og Freysnes og Freyshólar gefa í skyn, að Freyr hefir
verið dýrkaður á Austurlandi. Mannanöfn eins og Frey-
steinn og Freydís hljóta að hafa staðið í einhverju sam-
bandi við Fre-y. Freyr hét öðru nafni Yngvi, og manna-
nöfnin Ingjaldur og Ingunn bera líka vitni um dýrkun
Freys í vissum ættum.
Dýrkun Freys er lýst aðallega í þremur Islendinga-
sögum: í Gísla sögu, Víga-Glúms sögu og Hrafnkels
sögu og að litlu leyti í Brandkrossa þcetti. Bersýnilegt
er, að höfundar Gísla sögu og Víga-Glúms sögu hafa
litið á Frey sem frjósemdarguð, eins og Norðmenn og
Svíar hafa einnig gert. Minnast má frásagnarinnar um
Þorgrím Freysgoða, sem „ætlaði at hafa haustboð at
vetrnóttum ok fagna vetri ok blóta Frey.“ Eftir dauða
Þorgríms „varð ok sá hlutr einn, er nýnæmum þótti
gegna, at aldrei festi snæ útan ok sunnan á haugi Þor-
gríms ok ekki fraus; ok gátu menn þess til, at hann
myndi Frey svá ávarðr fyrir blótin, at hann myndi eigi
vilja, at frori á milli þeira.“ Má líka minnast vísunnar:
„teina sák í túni
tálgríms vinar fálu ...“
þar sem Gísli gefur í skyn í „ofljósu“ (fólgnu) máli, að
hann sjái grasið spretta á haugi Þorgríms að vetrar-
lagi.
Samkvæmt Víga-Glúms sögu er Freyr líka guð frjó-
semdar. Skammt frá hofi hans, á Hripkelsstöðum, ligg-
ur hinn frjósami akur Vitazgjafi, er aldrei bregzt. Dýrk-
un Freys er einnig drjúgur þáttur í Hrafnkels sögu.
Sigurður Nordal hefir sýnt fram á það,1 að þessi gim-
i) Hrafnkatla (Studia Islandica VII) 1940; sbr. Jón Jóhannes-
son, Islenzk fornrit XI, 1950, bls. XXXIX og áfram.