Studia Islandica - 01.06.1958, Síða 15

13
steinn íslenzkra bókmennta er að mestu leyti skáld-
skapur, tilbúningur höfundar. En þar með er ekki sagt,
að höfundurinn hafi búið sögu sína til úr engu. Hann
hefir lýst lífsháttum Islendinga í heiðnum sið, eins og
hann þekkti þá úr rituðum bókum og munnmælum.
Hann hefir lagt áherzlu á sambandið á milli hestsins
og Freys. Þetta nána samband er vel þekkt úr öðrum
íslenzkum heimildum, eins og Ólafs sögu Tryggvasonar
í Flateyjarbók.
Sem frjósemdarguð var Freyr guð uppskerunnar.
Norðmenn hafa drukkið minni hans til árs. Islendingar
hafa stundað kvikfjárrækt og fiskveiðar meir en akur-
yrkju og voru ekki háðir uppskerunni á sama hátt og
frændþjóðir þeirra í Noregi og Svíþjóð. Því er engin
furða, þótt miðaldahöfundar Islands gæfu í skyn, að
Freyr væri aðallega guð Svía.
Islendingar, sem unnu eið að baugi, ákölluðu líka
Njörð. örnefnið NjarÖvík, á tveimur stöðum á Islandi,
ber vitni um dýrkun Njarðar. Snorri segir um Njörð:
„Á hann skal heita til sæfara ok til veiða.“ Hann hefir
verið guð auðæfa og sjávarafla. Að uppruna var Njörð-
ur guð frjósemdar, eins og Freyr, og var Vanaættar.
Sagt er í íslenzkum heimildum, að hann væri faðir
Freys og Freyju, en upprunalega hefir hann líklega
verið móðir þeirra, af því að Nerthus, sem Tacitus ræð-
ir um á fyrstu öld eftir Krists burð, var ekki guð, held-
ur gyðja. Hún var kölluð Móðir Jörð.
Ég efast ekki um, að fleiri guðir og gyðjur hafi verið
dýrkuð í hofum og hörgum á Islandi, þó að erfitt sé að
leiða rök að því úr heimildum. En hvað um Öðin, sem
er æðstur allra goða? Er hugsanlegt, að Islendingar
hafi ekki dýrkað hann?
Á Islandi eru hvorki örnefni né mannanöfn, sem
minna á Óðin, en samt er Óðins getið í íslenzkum bók-
menntum oftar en nokkurs annars guðs. Þetta ósam-
ræmi má skýra á ýmsan hátt.