Skessuhorn - 21.04.2021, Blaðsíða 19

MiðVikudAGur 21. ApríL 2021 19
hlutverk í myndinni líka svo ég lék
á móti skólastjóranum mínum um
sumarið.“
„Þungur hnífur“
Hrafninn flýgur er sígilt verk í ís-
lenskri kvikmyndasögu og í raun
fyrsta íslenska kvikmyndin sem naut
einnig hylli fyrir utan landsteinana,
þá sérstaklega í Svíþjóð. Jakob fór
með hlutverk Gests í myndinni og
er það vafalaust hans þekktasta verk.
Fyrsta setning karaktersins Gests
í myndinni er hin fleyga setning:
„Þungur hnífur“ og hefur hún fylgt
Jakobi æ síðan. „Ég bjó úti í Svíþjóð
í tæpt ár nokkru síðar og ef þeir átt-
uðu sig á þessu þá breyttist allt í
kringum mig, þeir þekktu allir þessa
setningu og maður fékk nokkra
bjóra út á þetta hjá Svíanum,“ seg-
ir Jakob og glottir. „Þetta atriði var
bara ein taka, sem var kannski eins
gott. Hrafn hafði fengið þessa flugu
í hausinn að hnífi yrði kastað í átt
að mér og fékk mann til að þjálfa
sig upp í hnífakasti sem aldrei hafði
kastað hnífum á ævi sinni. Hann
fékk aðstöðu á verkstæði þar sem
unnið var að leikmyndinni. Þar æfði
hann hnífakast stíft og ég hafði kíkt
á hann og séð að hann var orðinn
mjög fær. Þegar við höfðum klárað
atriðið sem heppnaðist fullkomlega
kom hann svo til mín og sagðist
vera dauðfeginn að það væri búið.
Þá kom á daginn að við höfðum
verið í tökum á Suðurlandi í þrjár
vikur og hann hafði ekki verið með
lykla af verkstæðinu á meðan og
því ekki kastað neitt í tæpan mán-
uð áður en hann kastaði hnífnum í
átt að mér. Það var ágætt að kast-
ið geigaði ekki,“ segir Jakob léttur í
bragði en öll áhættuatriði myndar-
innar voru leikin af leikurum mynd-
arinnar og þurfti Jakob einnig að
láta skjóta örvum í sig.
Að mati Jakobs voru Hrafninn
flýgur og Óðal feðranna gjörólík
verkefni. „Það var allt miklu stærra
í Hrafninn flýgur. í Óðali feðr-
anna voru aðallega áhugaleikarar
en í Hrafninn flýgur var ég, einhver
gutti í leiklistarskólanum, að leika
með stórleikurum eins og Flosa
Ólafssyni og Helga Skúlasyni. Þarna
voru líka stór nöfn frá Svíþjóð eins
og kvikmyndatökumaðurinn Tony
Fossberg sem hafði unnið náið með
hinum heimsþekkta Sven Nykvist,“
segir Jakob þegar hann útskýr-
ir muninn á myndunum tveimur.
„Ég upplifði líka mikið meiri pressu
þegar ég lék í Hrafninn flýgur. Þá
var ég í leiklistarskólanum og var
ekki lengur áhugaleikari sem hafði
engu að tapa. Ég upplifði að nú gæti
frammistaða mín haft áhrif á fram-
tíð mína,“ segir Jakob sem fann fyr-
ir töluverðu stressi við gerð mynd-
arinnar og vaknaði stundum upp í
svitabaði fyrir tökudaga. „Þetta var
líkamlega og andlega erfitt ferli.
Þetta var eitt blautasta og kaldasta
sumar sem ég man eftir, það rigndi
linnulaust og nær allar tökur voru
utandyra. Við riðum á hestum um
fjöll og firnindi og þetta var gríðar-
lega erfitt líkamlega. Við fjölskyldan
leigðum hjólhýsi af Guðna Þórðar-
syni frá Hvítanesi og bjuggum í því
um sumarið. Valgerður sá um mat-
seldina á tökustað og Janus Bragi
sonur okkar var einnig með. Maður
hefur verið heppinn með fólkið sitt
og það er ekki sjálfgefið að konan
manns standi svona þétt við bakið
á manni,“ segir Jakob og telur að
mögulega hafi áhugi Janusar Braga
á kvikmyndagerð kviknað þarna en
í dag starfar hann sem klippari. „Ja-
nus var sex ára og gríðarlega áhuga-
samur, hann fylgdist vel með tök-
unum. Hann kippti sér ekkert upp
við það að ég væri að vega mann og
annan fyrir framan nefið á honum.
Hann gerði mér það þó alveg ljóst
að ég mætti ekki gera Agli Ólafssyni
nokkurt mein því á þessum tíma
sagðist Janus ætla að verða Stuð-
maður þegar hann yrði stór,“ segir
Jakob léttur í bragði.
rigningin og kuldinn þetta sum-
ar setti strik í reikninginn. „Þegar
fór að líða á ferlið, vont veður og
allur aðbúnaður frekar slæmur, þá
fór að örla á pirringi innan hóps-
ins. Sumir fóru að tala frekar illa
um framleiðsluna og það fór aga-
lega í mig. Mér fannst það ekki
sanngjarnt gagnvart Hrafni sem var
bæði leikstjóri og framleiðandi og
mér þótti það heldur auðveld leið
fyrir fólk sem þurfti ekki að standa
skil á neinu er varðaði myndina að
tala allt niður. Ég vildi vera laus við
þetta tuð og það kom fyrir eitt sinn
að ég hækkaði aðeins róminn þar
sem mér fannst eins og verið væri að
grafa undan öryggi mínu og gerði
mönnum það ljóst að ég yrði að lifa
með útkomu myndarinnar út feril-
inn, það væri því eins gott að menn
hefðu trú á verkefninu,“ rifjar Jakob
upp sem var sáttur við útkomuna og
segir myndina eldast vel.
Hóf atvinnuferilinn
í Iðnó
Jakob Þór útskrifaðist úr Leiklist-
arskólanum árið 1985 og fékk strax
fastráðningu hjá Leikfélagi reykja-
víkur þar sem hann starfaði næstu
ellefu árin. Hann lék lítið í kvik-
myndum eftir útskrift og segist sjálf-
ur hafa meira gaman að leikhúsinu
en kvikmyndunum. „Það var enda
lítið upp úr kvikmyndum að hafa
á þessum árum. Það var lítið fram-
leitt og kvikmyndirnar voru í raun
oftar en ekki sumarstörf leikara,“
segir Jakob sem var afar ánægður
hjá Leikfélagi reykjavíkur þar sem
hann steig sín fyrstu skref í iðnó og
fyrsta leikritið sem hann lék í eftir
útskrift var Lands míns föður eft-
ir kjartan ragnarsson. „Það var
æðislegt að leika í iðnó, svakalega
skemmtilegt leikhús og sögufrægt
hús. Þarna var maður nýútskrifað-
ur að leika með mönnum sem mað-
ur leit mjög upp til, menn eins og
Gísli Halldórsson, Steindór Hjör-
leifsson og Jón Sigurbjörnsson sem
urðu perluvinir mínir,“ segir Jakob
um fyrstu skrefin sín í atvinnuleik-
húsi.
Jakob var þó af síðustu kyn-
slóð leikara sem lék með Leikfélagi
reykjavíkur þegar félagið hafði enn
aðsetur í iðnó. Félagið hafði lengi
barist fyrir nýju leikhúsi, Borgar-
leikhúsinu, og var Jakob í kringum
leikfélagið á síðustu metrum þeirr-
ar baráttu. „Þegar ég var að vinna
sem sviðsmaður voru oft miðnætur-
sýningar í Austurbæjarbíói þar sem
leikarar og starfsfólk gáfu vinnu sína
til að leggja ágóðann í húsbygging-
arsjóðinn. Ég lék þó aldrei þar sjálf-
ur. Það fannst engum leikara það til-
tökumál að leika þessar miðnætur-
sýningar. Leikararnir fóru stundum
beint eftir sýningar í iðnó í Austur-
bæjarbíó til að leika frítt fyrir hús-
byggingarsjóð,“ segir Jakob þegar
hann lýsir samstöðu samstarfsmanna
sinna. Borgarleikhúsið var svo vígt
árið 1989 og tók Jakob Þór þátt í
annarri af vígslusýningum leikhúss-
ins en báðar voru þær unnar upp úr
Heimsljósi eftir Halldór Laxness.
Jakob lét þó ekki nægja að leika
bara fyrir Leikfélag reykjavíkur
því hann starfaði einnig með sjálf-
stæðum leikhópum og ber þar helst
að nefna Bandamenn, verkefni sem
hófst fyrir tæpum 30 árum síðan
en enn halda þeir hópinn. „í sjálf-
stæðum leikhópum verður oft svo
skemmtileg sköpun og mikill hrær-
ingur. Oftast er verið að vinna fyrir
lítil laun eða jafnvel engin,“ segir Jak-
ob. „Að vera hluti af Bandamönnum
var sennilega það skemmtilegasta
sem ég gerði á ferlinum. Hópurinn
var stofnaður af Sveini Einarssyni,
fyrrum Þjóðleikhússtjóra. Við sett-
um upp þrjú leikverk og vinnslan
var sú að Sveinn skrifaði þau og leik-
stýrði en hópurinn vann sýninguna
með spunavinnu þangað til hún var
tilbúin. Þetta var mjög skemmti-
legt ferli og við ferðuðumst víða um
heim með þær. Þær voru einfaldar
í uppsetningu og við fórum a.m.k.
15 sinnum erlendis að sýna á fimm
ára tímabili og hefðum getað farið
mikið oftar en flestir innan hópsins
voru að miklu leyti bundnir störf-
um sínum hjá leikhúsunum. Lengst
fórum við til Seoul í Suður-kóreu á
eina stærstu leikhússhátíð heims,“
segir Jakob sem átti í góðu samstarfi
við Svein á ferli sínum. „Sveinn fékk
mig til Akureyrar til að leika titil-
hlutverkið í pétri Gaut sem var jóla-
sýning Leikfélags Akureyrar árið
1998. Sú sýning sló í gegn og senni-
lega sú sýning sem var hvað mest
gefandi og skemmtilegast að leika í
á ferlinum. Ég á því Sveini margt að
þakka.“
„Talar þú í
teiknimyndum“
Þegar Jakob hætti hjá Leikfélagi
reykjavíkur árið 1996 varð hann
sjálfstætt starfandi leikari. Á svip-
uðum tíma stofnuðu vinir hans úr
leiklistinni, Sigurður Sigurjónsson,
Örn Árnason, Jóhann Sigurðarson
ásamt Stefáni Hjörleifssyni fyrir-
tækið Hljóðsetningu ehf., sem síð-
ar varð Stúdíó Sýrland, og einbeitti
fyrirtækið sér að hljóðsetningu á
teiknimyndum og kvikmyndum.
„Fyrirtækið var stofnað í kringum
það að þeir sömdu um að sjá um alla
talsetningu á barnaefni fyrir hina
skammlífu sjónvarpsstöð Stöð 3 og
ég var ráðinn inn til að hafa yfirum-
sjón með talsetningu; ráða inn leik-
ara, leikstýra og því um líkt. Fyrst
var ég í því sem verktaki með öðr-
um verkefnum en fyrirtækið stækk-
aði hratt og fljótlega var ég orðinn
fastráðinn og var í talsetningunni
allt til ársins 2009. Eftir að Stöð 3
lagðist af keypti Stöð 2 það fyrir-
tæki og við fengum á okkar borð all-
ar þeirra talsetningar, síðan fengum
við allar talsetningar hjá ríkissjón-
varpinu auk þess sem við vorum að
talsetja barnaefni sem fór í bíó. Við
vorum nánast með alla talsetningu
á landinu hjá okkur. Þetta var því
stórt batterí og rosaleg vinna, við
vorum með fjöldann allan af leikur-
um á samningi hjá okkur,“ segir Jak-
ob sem talsetti sjálfur mjög mikið á
þessu tímabili. „Ég reyndi yfirleitt að
hafa mig bara sem uppfyllingarefni
en stundum var maður í einhverjum
hlutverkum. í Svampi Sveinssyni
var ég t.d. í tveimur stórum hlut-
verkum. Þetta voru náttúrlega mjög
vinsælir þættir og ég hef ótal sinn-
um lent í því þegar ég er í verslun
og krakkar heyra í mér röddina að
þá reka þau upp stór augu og spyrja:
„Talar þú í teiknimyndum?“ Það er
skemmtilegt og oft vilja þau reyna
að rifja upp fyrir hverja ég hef tal-
að en satt að segja man ég það eigin-
lega aldrei,“ segir Jakob.
Tókst á við
Hrafn Gunnlaugsson
í kjaradeilu
Eftir 13 ár í talsetningu fannst Jak-
obi kominn tími til að breyta til.
„Það var mjög gaman að starfa við
talsetningu á þessum árum. Ég hafði
alltaf ánægju af því að fást við þessi
metnaðarfullu og flottu verk frá
disney og svoleiðis en þess á milli
var maður stundum að talsetja lítt
spennandi verkefni. Ég var alveg
kominn á endastöð.“
Jakob breytti algjörlega um vett-
vang árið 2009 og eftir að hafa feng-
ist við leiklist í þrjá áratugi settist
hann á skólabekk og lærði leiklistar-
kennslu í Listaháskóla íslands og hóf
einnig störf hjá Vinnumálastofnun.
Hann hefur síðan þá leikið minna
en tekur þó reglulega að sér verk-
efni í leiklistinni. „Mér bauðst þarna
vinna við ráðgjöf fyrir atvinnuleit-
endur. Þetta var svakalegur tími til
að hefja störf hjá Vinnumálastofnun
þar sem atvinnuleysið var mikið eft-
ir efnahagshrunið. Ég hafði aldrei
unnið hefðbundna skrifstofuvinnu
áður en kunni bara vel við mig. Það
var mikið að gera svo mann dreymdi
bara tölvukerfið í vinnunni á nótt-
unni,“ segir Jakob sem segist aldrei
hafa saknað leiklistarinnar eftir að
hann hætti. „í fyrsta lagi var ég bara
feginn að vera með vinnu á þessum
einkennilegu tímum sem þá ríktu
en síðan hef ég bara aldrei litið á
leiklistina sem upphaf og endi alls
í mínu lífi. Mér finnst bara gaman
að kynnast öðru líka. Ég er ánægður
með ferill minn í leiklistinni og það
voru skemmtilegir tímar en það er
ekki síðra að vinna hjá Vinnumála-
stofnun eða Vr eins og ég geri nú,“
segir Jakob sem starfar nú sem ráð-
gjafi í kjaramálum hjá Vr.
„Ég hef nú alltaf haft áhuga á
kjaramálum og öllu sem þeim teng-
ist. Ég var snemma kominn í kjara-
baráttu leikara og sat í stjórn Félags
íslenskra leikara, þar af í stutta stund
sem sitjandi formaður. Ég stóð með-
al annars í erfiðri deilu við ríkis-
sjónvarpið í frægu máli þegar leikar-
ar neituðu að leika í áramótaskaup-
inu árið 1990 rétt áður að tökur hóf-
ust. Þessi deila snerist um að rÚV
ætlaði að skera niður í þessu og við
vorum óánægð að það væri ekki fag-
lærður leikstjóri sem og að lítil pró-
senta leikara skaupsins það árið ættu
að vera atvinnumenn í faginu. Það
fór svo að leikarar léku ekki í skaup-
inu það árið. Þetta urðu mikil læti
og þarna tókumst við á, ég og minn
gamli vinur Hrafn Gunnlaugsson
sem þá var orðinn dagskrárstjóri á
rÚV. Hann var ekki sáttur með mig
þá karlinn,“ segir Jakob þegar hann
rifjar upp aðkomu sína að kjaramál-
um.
Aftur á Akranes
Árið 2016 fékk Valgerður Janus-
dóttir starf hjá Akraneskaupstað og
ákváðu hjónin þá að flytja aftur á
Skagann eftir 40 ár í höfuðborginni.
„Maður velti því oft fyrir sér hvort
maður myndi enda aftur á Skagan-
um einn daginn og ég er afar þakk-
látur að við Valgerður höfum lát-
ið verða af því að flytja aftur heim
þegar tækifærið gafst,“ segir Jakob
sem kann afar vel við það að vera
kominn á Skagann aftur. „Þetta er
nokkuð breytt samfélag frá því sem
ég þekkti þegar ég flutti í burtu en
bara á góðan hátt. Ég vinn í reykja-
vík svo ég er lítið á Akranesi á virk-
um dögum svo maður kynnist ekki
eins mörgum og maður myndi gera
ef maður starfaði hér. Það er í raun
helsta breytingin fyrir mig, þegar ég
fór héðan þekkti ég hvern einasta
mann í samfélaginu en nú þekkir
maður ekki næstum alla.“
Jakob vill þó meina að eftir lang-
an og viðburðaríkan feril sé fátt sem
hefur breyst og það sama sem skiptir
mestu máli. „Það var Valgerður sem
dró mig með til reykjavíkur fyr-
ir rúmum 40 árum og það var Val-
gerður sem dró mig aftur heim,“
segir Jakob kíminn. „Þegar ég lít
um öxl er maður aðallega þakklát-
ur fyrir að hafa fengið tækifæri til að
taka þátt í fjölmörgum spennandi og
skemmtilegum verkefnum. Ég hef
verið heppinn með samstarfsfélaga í
gegnum tíðina, kynnst mörgum svo
maður hefur verið umvafinn góðu
fólki alla tíð, bæði fjölskyldu og vin-
um,“ segir Jakob að endingu.
bþb
: „Að vera hluti af Bandamönnum var sennilega það skemmtilegasta sem ég
gerði á ferlinum.“ Leikhópurinn Bandamenn ferðaðist víða með sýningar sínar
og hér er hópurinn við Krónborgarkastalann í Danmörku en í þessari för var sýnt
leikverkið Amlóða saga. Frá vinstri: Ólafur Örn Thoroddsen, Jakob Þór Einarsson,
Stefán Sturla Sigurjónsson, Sveinn Einarsson, Felix Bergsson, Ragnheiður Erla
Arnardóttir, Þórunn Magnea Magnúsdóttir, Guðni Franzson og fremstur er Borgar
Garðarsson. Ljósm. úr einkasafni.
Jakob Þór og fjölskylda samankomin að fagna útskrift yngsta barnsins Arnaldar
Braga og tengdadótturinnar Kristínar Eddu úr háskóla árið 2019. Frá vinstri:
Janus Bragi Jakobsson, Tinna Ottesen, Valgerður Janusdóttir, Arnaldur Bragi
Jakobsson, Kristín Edda Frímannsdóttir, Jakob Þór Einarsson, Þórunn Jakobs-
dóttir og Björn Ástmarsson. Ljósm. úr einkasafni.