Morgunblaðið - 25.03.2021, Qupperneq 36

36 FRÉTTIRErlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. MARS 2021
SVIÐSLJÓS
Stefán Gunnar Sveinsson
sgs@mbl.is
Um þessar mundir er þess minnst
víða um Evrópu að eitt ár er liðið frá
því að fyrsta bylgja kórónuveirunn-
ar skall á álfunni, og er þar oftast
miðað við daginn sem fyrsta andlátið
varð í hverju ríki fyrir sig. Um líkt
leyti tóku gildi í flestum löndum
strangar samkomutakmarkanir og
útgöngubann, sem nær engin for-
dæmi eru fyrir á friðartímum.
Þrátt fyrir það hefur faraldurinn
leikið Evrópu grátt, en rúmlega 28
milljónir tilfella hafa greinst samtals
í ríkjum Evrópusambandsins,
EFTA og í Bretlandi. Þá hafa rúm-
lega 700.000 manns látið lífið af völd-
um kórónuveirunnar í sömu ríkjum.
Nú, ári síðar, er útlitið enn dökkt,
þar sem þriðja bylgjan svonefnda
hefur knúið ríkin á meginlandi Evr-
ópu til að framlengja sóttvarnaráð-
stafanir sínar, á sama tíma og mik-
illar þreytu er farið að gæta meðal
almennings á þeim. Óeirðir hafa
brotist út í öllum helstu ríkjum álf-
unnar, þar á meðal Hollandi, Frakk-
landi og í Þýskalandi, og stjórnvöld í
flestum ríkjum sjá nú fylgi sitt á fall-
anda fæti í skoðanakönnunum.
Viðvörunarbjöllur hringja
Engar forsendur eru hins vegar
til þess að létta á aðgerðum á næst-
unni, þar sem tilfellum hefur fjölgað
mjög skarpt í Evrópu síðustu vikur.
Hafa stjórnvöld í flestum ríkjunum
nú boðað hertar aðgerðir eða fram-
lengingu á gildandi reglum, enda
býður tölfræðin ekki upp á annað.
Hvort sem horft er til fjölda dag-
legra tilfella, eða nýgengis á hverja
100.000 íbúa undanfarna fjórtán
daga er sagan sú sama. Þannig má
nefna að nýgengið í Frakklandi síð-
ustu tvær vikur mælist nú um 468,
og á Ítalíu er það rúmlega 499. Í
Tékklandi, sem réð vel við fyrri tvær
bylgjurnar, er nýgengið um 1518,33,
en til samanburðar var nýgengið hér
á landi í gær 7,6.
Þessa stöðu má einkum rekja til
tveggja þátta, annars vegar upp-
gangs breska afbrigðisins svo-
nefnda, og svo gangs bólusetningar í
Evrópu. Afbrigðið B.1.1.7 er jafnan
kennt við Bretland því að þess varð
fyrst vart í Kent-sýslu í suðaustur-
hluta Englands í september síðast-
liðnum, en það kann að hafa borist
þangað annars staðar frá, því ekki
hafa öll ríki sinnt því jafnvel að rað-
greina þau tilfelli sem greinast.
Hvað sem slíkum vangaveltum líð-
ur reyndist afbrigðið bæði meira
smitandi og banvænna en þau af-
brigði veirunnar sem helst keyrðu
áfram fyrri bylgjur. Þá leggst hún
einnig frekar á börn og unglinga, og
voru bresk stjórnvöld í miklum
vandræðum í haust eftir að afbrigðið
tók helst að dreifa úr sér.
Reyndi breska ríkisstjórnin fram
eftir hausti að búa til sóttvarnahólf
og litakóðakerfi til þess að halda aft-
ur af veirunni án þess að grípa þyrfti
til meira íþyngjandi takmarkana, en
stuttu fyrir jól lét Boris Johnson for-
sætisráðherra loks tilleiðast og setti
á strangar sóttvarnareglur í annað
sinn. Var sú ráðstöfun mjög óvinsæl,
og var Johnson jafnvel sakaður um
að hafa eyðilagt jólin fyrir Bretum.
Bólusetningarherferðir í vanda
Um svipað leyti hófu Bretar bólu-
setningarherferð sína, vel á undan
aðildarríkjum Evrópusambandsins.
Þá heyrðust gagnrýnisraddir frá
meginlandinu um að breska lyfja-
eftirlitið hefði mögulega flýtt sér um
of að samþykkja þau bóluefni sem þá
voru tiltæk.
Þær raddir eru nú að mestu þagn-
aðar, enda er faraldurinn í rénun í
Bretlandi á meðan hann geisar á
meginlandinu. Á sama tíma hefur
bólusetningarherferð Evrópusam-
bandsins farið út um þúfur. Þar
héldust nokkur atriði í hendur.
Forsvarsmenn Evrópusambands-
ins voru síðar á ferðinni en bæði
Bretar og Bandaríkjamenn þegar
kom að því að semja um afhendingu
bóluefnaskammta, og eiga því t.d.
Bretar nú forgang á um 11 milljónir
skammta frá fyrirtækinu Astra-
Zeneca, á sama tíma og töf hefur
orðið á framleiðslu þeirra skammta
sem ætlaðir voru Evrópusamband-
inu.
Bretar völdu einnig að semja við
sem flesta framleiðendur bóluefnis
sem fyrst, jafnvel þó að það gæti
þýtt að landið myndi eiga ofgnótt af
bóluefni, eða jafnvel efni sem ekki
virkaði, með þeim rökum að hægt
yrði að selja eða gefa umframbirgðir
annað.
Þá völdu Bretar fljótlega að fara
gegn ráðleggingum framleiðenda
um að bólusetja hvern tvisvar sinn-
um með vissu millibili, en einsettu
sér að „stinga í hvern einasta hand-
legg“ sem vildi fá bóluefnið. Sú nálg-
un gekk út frá því að jafnvel þó að
ónæmið sem einn skammtur veitti
væri minna myndi það draga úr
alvarlegum tilfellum.
Afleiðingin er sú, að nú hefur rúm-
lega helmingur allra Breta á fullorð-
insaldri verið bólusettur, en innan
við 10% af íbúafjölda ESB og
EFTA-ríkjanna.
Þegar við bætist sú staðreynd, að
íbúar á meginlandi Evrópu eru nú
tregari við að þiggja bóluefni Astra-
Zeneca en áður, þykir víst að það bil
muni ekki minnka á næstunni. Það
gæti því reynst erfitt fyrir þau ríki
að komast undan holskeflu þriðju
bylgjunnar, án þess að gripið verði
til mjög óvinsælla ráðstafana.
Undir holskeflu þriðju bylgjunnar
- Ár liðið frá fyrstu dauðsföllunum af völdum kórónuveirunnar í Evrópu - Rúmlega 700.000 manns
hafa látið lífið vegna faraldursins í álfunni - Mjög mismunandi staða í Bretlandi og á meginlandinu
AFP
Ár sorgar Torgið í gamla miðbænum í Prag skartar nú þúsundum krossa, en á mánudaginn var eitt ár liðið frá fyrsta
dauðsfallinu af völdum faraldurins í Tékklandi, sem glímir nú, líkt og önnur lönd í Evrópu, við þriðju bylgjuna.
Faraldurinn í Evrópu
» Í ríkjum ESB/EFTA hafa
greinst 24.175.984 tilfelli
samtals. Í Bretlandi hafa
4.321.019 tilfelli greinst til
viðbótar.
» 577.310 manns hafa dáið af
völdum kórónuveirunnar í
ESB/EFTA-ríkjunum frá því í
mars síðastliðnum. Í Bretlandi
hafa 126.523 dáið.
» Í 30 ríkjum ESB/EFTA hafa
51.657.789 manns nú verið
bólusettir minnst einu sinni,
og er það að meðaltali um
9,8% af íbúafjölda landanna.
Um 4,3% hafa fengið báða
skammta.
» Í Bretlandi hafa 28.327.873
fengið einn skammt af bólu-
efni, eða um 54,4% bresku
þjóðarinnar. 2.363.684 hafa
svo fengið báðar sprautur,
eða um 4,8% bresku þjóð-
arinnar.
Evrópusambandið samþykkti í gær
að herða reglur sínar um útflutning
bóluefna gegn kórónuveirunni, og eru
nú sett þau skilyrði að ríkin sem þiggi
gjaldi líku líkt þegar komi að útflutn-
ingi bóluefna til sambandsins.
Ráðstöfuninni er einkum beint
gegn Bretum og bóluefni Oxford-
háskóla og AstraZeneca, en forsvars-
menn sambandsins hafa sakað fyrir-
tækið um að hafa ekki uppfyllt samn-
ingsskyldur sínar gagnvart
Evrópusambandinu, á meðan Bretar,
sem sömdu fyrr við fyrirtækið, njóti
forgangs.
Vöruðu bresk stjórnvöld við því að
settar yrðu á „handahófskenndar við-
skiptahömlur“ á bóluefni, en fram-
kvæmdastjórn sambandsins mun nú
vega og meta hver „þörf“ hvers inn-
flutningsríkis er fyrir bóluefni og
hvaða birgðir það hafi, áður en það er
sent út fyrir sambandið. Þá muni
einnig skipta máli hvort viðkomandi
ríki hafi flutt bóluefni til sambands-
ins. „Opnir vegir eiga að liggja í báðar
áttir,“ sagði Ursula von der Leyen,
forseti framkvæmdastjórnarinnar.
Boris Johnson, forsætisráðherra
Bretlands, sagði hins vegar í um-
ræðum á breska þinginu, að útflutn-
ingshömlur af þessu tagi gætu hæg-
lega gert mikinn skaða, og varaði
jafnframt við að fyrirtæki kynnu að
líta á slíka hegðun þegar þau tækju
ákvarðanir um hvort óhætt væri að
fjárfesta í ríkjum sem hegðuðu sér á
þann veg.
Forsvarsmenn sambandsins
grunuðu í gær AstraZeneca um að
hafa hamstrað bóluefni til útflutnings
til Bretlands, eftir að Ítalir fundu 29
milljónir skammta af bóluefninu í
átöppunarverksmiðju þess í bænum
Anagni. Fyrirtækið segir hins vegar
að 16 milljónir af skömmtunum hafi
verið ætlaðir Evrópusambandinu og
afgangurinn í COVAX-áætlun al-
þjóðaheilbrigðisstofnunarinnar, sem
miðar að því að tryggja fátækari ríkj-
um bóluefni.
Herða á útflutnings-
reglum um bóluefni
AFP
Bólusetning ESB vill setja hömlur
á útflutning AstraZeneca-efnisins.
- Johnson varar
við afleiðingum
úflutningshamla
e vers un
www.s orn r. s
SMÁRALIND
www.skornir.is
Your shoes
Léttur og
þægilegur
strigaskór
14.995
Stærðir 36-42