Fréttablaðið - 24.06.2021, Blaðsíða 16

Við erum
einfald-
lega komin
á mjög
hættulegan
stað ef við
hugum
ekki að
rétti hins
saklausa.
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Björn Víglundsson RITSTJÓRI: Jón Þórisson jon@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is
Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is
HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
n Halldór
n Frá degi til dags
Kolbrún
Bergþórsdóttir
kolbrunb
Tímapantanir á opticalstudio.is
og í síma 511 5800
SMÁRALIND • HAFNARTORG • KEFLAVÍK
Sjónmælingar
eru okkar fag
Hér á öldum áður tíðkuðust opinberar aftökur. Þangað mætti fólk, oft í sínu fínasta pússi, í þeirri staðföstu trú að ástæða væri til að fagna því að illmenni væri að fá makleg málagjöld. Nú eru
aðrir tímar, sem sagðir eru vera siðmenntaðri. Alla-
vega leggur fólk almennt ekki blessun sína yfir dauða-
refsingar, enda trúir það á betrun. Það hefur einnig
staðfasta trú á því að hafa eigi í heiðri regluna um að
menn séu saklausir uns sekt þeirra sé sönnuð. Sú regla
á þó ekki alltaf upp á pallborðið í nútímanum.
Á samfélagsmiðlum þykir næsta sjálfsagt að hafa
æruna af einstaklingum. Ekki þarf mikið til. Ein
ásökun nægir. Ásakanirnar eru misalvarlegar og
sumar ansi óljósar. Þannig hefur orðið vinsælt að segja
að einstaklingur hafi farið yfir mörk annars ein-
staklings án þess að það sé skilgreint nánar. Við þetta
er ýmislegt að athuga. Það er ekki glæpur að reiðast
og hvæsa á einhvern eða hella sér yfir hann, þótt ekki
sé það æskileg framkoma. Það er heldur ekki glæpur
að vera tilfinningalega heftur og eiga erfitt með að
tengjast öðrum.
Nú er hins vegar svo komið að ruddaskapur er
lagður að jöfnu við alvarlega kynferðisglæpi. Stundum
þarf mun minna til og sakleysisleg orð eru jafnvel
túlkuð á versta veg. Dæmi um það finnst í #Metoo-
sögum þingkvenna en þar kvartaði kona undan karl-
manni sem hafði sagt að hún ætti að klæðast fötum í
ákveðnum lit því það færi henni vel. Engin kona ætti
að komst úr jafnvægi vegna sakleysislegrar ábend-
ingar eins og þessarar og furðulegt er að breyta henni í
ásökun á hendur karlmanni sem meinti ekkert illt.
Það að blanda saman alvarlegum brotum og hegðun
sem túlka má sem ókurteisi, eða er jafnvel einkar
sakleysisleg, lýsir ákveðnu tillitsleysi og virðingarleysi
í garð þeirra einstaklinga sem brotið hefur verið alvar-
lega á. Á þetta verður að vera hægt að benda án þess að
viðkomandi fái á sig þann stimpil að hann sé haldinn
gerendameðvirkni.
Eftir að óljós ásökun hefur verið sett fram á sam-
félagsmiðlum á hendur einstaklingi skapast oft
þrýstingur á aðra um að þeir taki afstöðu til máls sem
þeir vita nákvæmlega ekkert um. Bregðist þeir ekki
við á þann veg er látið öllum illum látum og svívirð-
ingum hellt yfir þá.
Ásökun jafngildir ekki sekt. Við erum einfaldlega
komin á mjög hættulegan stað ef við hugum ekki að
rétti hins saklausa. Oft er bent á að sjaldgæft sé að fólk
kæri aðra að tilefnislausu í kynferðisbrotamálum.
Þess vegna er því jafnvel haldið fram að alltaf eigi að
taka orð þess sem ásakar eða kærir góð og gild og refsa
óhikað meintum brotamanni, án þess að rannsaka
málið að nokkru ráði.
Það er mikil blessun að ekki er algengt að fólk geri
öðrum upp sakir til að ná sér niðri á þeim. Slík dæmi
eru þó til, þau eru óhugguleg og afleiðingarnar hafa
verið skelfilegar fyrir þá saklausu.
Það er engin huggun fyrir þann sem dæmdur er
fyrir glæp sem hann framdi ekki að vita að hann sé
dæmi um sjaldgæfa undantekningu. Saklausum var
honum refsað. Það er glæpur sem þjóðfélagið á ekki að
drýgja. n
Aftökur
Mannúð er sennilega okkur öllum efst í huga þegar rætt
er um að styðja fátækari ríki heims til þess að bólu-
setja íbúa sína. Öflugar aðgerðir má þó einnig styðja
með efnahagslegum rökum. Við lifum í svo samtengdri
veröld að ekkert hagkerfi mun jafna sig að fullu fyrr en
bóluefnum hefur verið dreift um allan heim.
Rannsókn sem unnin var fyrir Alþjóðaviðskipta-
ráðið fyrr á þessu ári leiddi í ljós að skortur á bóluefn-
um í miðlungs- og lágtekjuríkjum gæti kostað hagkerfi
heimsins allt að 9 billjónir (9.000.000.000.000) dollara
– sem samsvarar 7% af vergri heimsframleiðslu fyrir
faraldurinn. Um helmingur kostnaðarins fellur á efna-
meiri ríkin, óháð árangri í bólusetningum þar á bæ,
vegna birgðaskorts og tafa í alþjóðlegum virðiskeðjum.
Við finnum þegar fyrir þessum áhrifum hérlendis
í hærri flutningskostnaði og hækkandi hrávöruverði,
sem getur skilað sér í verðbólgu og kaupmáttarrýrnun.
Rannsókn Alþjóðaviðskiptaráðsins áætlar að kostn-
aður Íslands af veikleikum í hagkerfum heimsins vegna
COVID-19, gæti numið allt að 3,21% af vergri lands-
framleiðslu, eða ríflega 90 milljörðum króna. Því er
óhætt að segja að það sé góð fjárfesting að tryggja jafna
og skjóta dreifingu bóluefna um heiminn.
Samkvæmt tölum frá Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni
í vikunni höfðu einungis um 2,5 milljarðar bóluefnis-
skammta verið notaðir, svo það er ljóst að mikið vantar
upp á til að ljúka bólusetningu. Mörg ríki ráða vel við
að fjármagna kaup en önnur þurfa aðstoð og hafa
auðugri ríki heims heitið þeim stuðningi.
UNICEF hefur tekið að sér að leiða dreifingu á bólu-
efnum til efnaminni ríkja heimsins fyrir hönd COVAX-
samstarfsins. Undir þeim hatti starfar UNICEF nú að
því að aðstoða yfir 100 ríki við að undirbúa móttöku og
dreifingu bóluefnanna; verkefni sem er stærsta bólu-
setningaraðgerð sögunnar. UNICEF á Íslandi kallar nú
eftir fjárstuðningi fólks á Íslandi og íslenskra fyrirtækja
til að fjármagna verkefnið. Hægt er að styðja á www.
unicef.is/covid. Það er fjárfesting sem margborgar sig. n
Bólusett heimsbyggð
er allra hagur
Birna
Þórarinsdóttir
framkvæmda-
stjóri UNICEF á
Íslandi.
Svanhildur
Hólm Valsdóttir
framkvæmda-
stjóri Viðskipta-
ráðs Íslands.
Marvaðinn troðinn
Umboðsmaður barna og skóla-
krakka kastaði sér út í djúpu
laugina fyrir skjólstæðinga sína,
með bréfi til menntamálaráðu-
neytisins þar sem hvatt er til
endurskoðunar á fyrirkomulagi
sundkennslu í grunnskólum,
þar sem ætla megi að buslið
með gamla laginu geti kallað
fram óöryggi og vanlíðan. Í
framhaldinu mætti síðan taka
móðurmálskennslu svipuðum
sundtökum eftir að autocorrect
kom til sögunnar með tilheyr-
andi áreiti frá málvöndum og
sársaukafullum bólusetningum
við þágufallssýki. Björgunar-
sund íslenskunnar gengur þar
fyrir utan þannig að þágufall,
ypsílon, viðtengingarhættir
og veikar beygingar karlkyns
í eignarfalli f leirtölu geta vart
annað en sokkið til botns.
Lotið í gras
Nýr Laugardalsvöllur er líklegur
til þess að enda á uppboði hjá
sýslumanni í tengslum við slit á
sameign Reykjavíkurborgar og
Ríkisins. Hjá borginni var nokk-
uð ákafur áhugi á viðræðum til
að byrja með, en viðræður við
Ríkið strönduðu fyrirsjáanlega
eftir að borgin setti verkefnið
í woke-mat og í ljós kom að
íþróttir falla góða fólkinu lítt
í geð og deildar meiningar eru
um hvort Laugardalur sé nógu
nálægt miðbænum til að það
taki því að sinna bröltinu sem
fram fer á vellinum. n
SKOÐUN FRÉTTABLAÐIÐ 24. júní 2021 FIMMTUDAGUR