Fréttablaðið - 19.06.2021, Blaðsíða 30

Útgefandi: Torg ehf Veffang: frettabladid.isÁbyrgðarmaður: Björn Víglundsson Sölumaður auglýsinga: Jóhann Waage, johannwaage@frettabladid.is, s. 550 5656.
„Kvenréttindi eru mér hugleikin
því í þeim felst barátta fyrir betri
heimi.“
Þetta segir Tatjana Latinovic,
fyrst kvenna af erlendum uppruna
til að stýra Kvenréttindafélagi
Íslands í 114 ára sögu þess.
„Stefna Kvenréttindafélags
Íslands er að leggja félagið niður
þegar jafnrétti á Íslandi hefur verið
náð, en það er því miður ekki enn
raunin. Það gerist ekki fyrr en við
öll í samfélaginu höfum sömu
stöðu.“
Tatjana segir vissulega merkilegt
að erlend kona gegni formennsku
í jafn rammíslensku og rótgrónu
félagi, en að það sé engu að síður
eðlilegt framhald.
„Ég hef verið viðriðin jafnréttis-
mál frá því ég flutti til Íslands árið
1994 og unnið markvisst að kven-
réttindum frá árinu 2003, þegar ég
var ein stofnenda Samtaka kvenna
af erlendum uppruna. Þar vildum
við gefa erlendum konum hér á
landi rödd, sýna fjölbreytileikann
í þeirra hópi og berjast fyrir rétt-
indum þeirra. Okkur var strax
tekið fagnandi af íslensku kvenna-
hreyfingunni og þáverandi stjórn
Kvenréttindafélagsins hjálpaði
okkur mikið. Við vorum því strax
boðnar velkomnar í net íslenskra
kvenréttinda og það styrkti
okkur mjög,“ segir Tatjana, sem
var nýlega endurkjörin formaður
félagsins til tveggja ára.
„Kvenréttindafélag Íslands
er meira en aldargamalt en þó
síungt og opið fyrir breytingum
samfélagsins. Það er spennandi
vettvangur og mikilvægt að gömul
félög geri sig enn gildandi í sam-
félaginu, en sem stjórnandi legg ég
áherslu á fjölbreytileika, opnara
samfélag og að vera fulltrúi sem
flestra.“
Ósýnilegir aðskotahlutir
Tatjana, sem er serbnesk, varð ást-
fangin af Íslendingnum Dagbjarti
Helga Guðmundssyni, sem dró
hana með sér til Íslands fyrir 27
árum.
„Við kynntumst við störf hjá
Alþjóðlega Rauða krossinum í
fyrrverandi Júgóslavíu en flutt-
umst til Íslands 1994. Ég ólst upp í
mjög jafnréttissinnaðri fjölskyldu
og man að mér þótti saga íslenskra
Rauðsokka merkileg og íslenskar
konur áberandi duglegar, sterkar
og hógværar,“ greinir Tatjana frá,
um sín fyrstu kynni af Íslandi.
Hún segir lífið á Íslandi hafa
verið strembið á köflum fyrsta
kastið.
„Það hjálpaði mér mikið að vilja
strax læra íslensku og hvað fjöl-
skyldan og fólkið í kringum mig
var hvetjandi og fullt stuðnings.
Bæði tungumálið og það að upplifa
sig sem hluta af íslensku samfélagi
er mikilvægt, en ógrynni kvenna
af erlendum uppruna, og sem
hafa búið hér lengi, rétt eins og ég,
upplifir sig sem ósýnilega aðskota-
hluti, sem er sannarlega miður.
Það er svo eitt að læra íslensku en
annað ef enginn vill tala við þig.
Innflytjendur vilja flestir læra
íslensku á einhverjum tímapunkti,
en það liggur misvel fyrir fólki og
því fylgja mikil umskipti á lífinu
að flytjast til annars lands. Flestir
þrá að verða hluti af íslensku sam-
félagi, en hvernig það gengur fer
eftir því hvernig nánasta umhverfi
tekur á móti þeim. Því er þungbært
að fólk sem hefur lagt á sig að læra
íslensku finnist það vera ósýnilegt
í íslensku samfélagi.“
Meiri ábyrgð í uppeldi drengja
Kvenréttindafélagið hlaut nýverið
evrópskan styrk til að halda
fræðslufundi fyrir femínísk sam-
tök í Króatíu um stöðu kvenrétt-
inda á Íslandi og voru fjórir fundir
fram í júní, sem hægt er að horfa á
á YouTube-rás félagsins.
„Þar töluðum við um jafnlauna-
staðalinn, MeToo-byltinguna,
Þórdís Lilja
Gunnarsdóttir
thordisg@
frettabladid.is
sögu kvenréttinda á Íslandi og ég
var með mínar króatísku áherslur.
Þá var áhugavert að sjá hversu
viðfangsefnin hér og þar eru
lík og urðu króatísku konurnar
fyrir svolitlum vonbrigðum. Þær
höfðu talið sér trú um að Ísland
væri paradís á jörðu þegar kæmi
að kvenréttindum, og mér þótti
leitt að slá ryki á þá draumsýn,
því þegar upp var staðið reyndust
viðfangsefnin í báðum löndum
svipuð,“ segir Tatjana, um sam-
bærilegan veruleika íslenskra og
króatískra kvenna.
„Atvinnuþátttaka kvenna er
mikil í Króatíu og þar er fæðing-
arorlofskerfi, þó ekki eins gott og
hér. Annars held ég að allar konur
í heiminum séu eins í grunninn og
ég veit að við getum fundið mikinn
samhljóm hver hjá annarri. Því
hvet ég íslenskar konur til að gefa
erlendum kynsystrum sínum
gaum; konum sem eiga engan að
á Íslandi og líta á sig sem aðskota-
hlut, því við konur erum eins að
upplagi og eigum ótal margt sam-
eiginlegt.“
Karlar eru ekki konur, en konur
eru menn. Því segir Tatjana áríð-
andi að karlar verði bandamenn
kvenna í jafnréttismálum.
„Það er líka ábyrgðarhluti hvern-
ig við ölum upp drengina okkar
og högum okkur, því feðraveldið
bitnar líka á þeim. Að við kennum
þeim að jafnrétti sé ekki einungis
málefni kvenna heldur alls sam-
félagsins. Drengir njóta góðs af því.
Við þurfum að kenna þeim að bera
virðingu fyrir ólíkum kynjum og
að láta ekki undan pressu um að
vera einhvern veginn vegna þess
eins að þeir eru karlmenn. Við
þurfum að kenna þeim að sinna
sjálfum sér, sínu og öðrum.“
Finna ekki fyrir jafnréttinu
Kvenréttindafélag Íslands er með
elstu kvenréttindafélögum heims,
stofnað af Bríeti Bjarnhéðins-
dóttur árið 1907 og hefur staðið
vörð um réttindi kvenna allar
götur síðan.
„Bríet fékk hvatningu frá konum
sem börðust fyrir kosningarétti
kvenna úti í heimi og það var fyrir
tilstuðlan hennar að íslenskar
konur, fjörutíu ára og eldri, fengu
kosningarrétt til Alþingis þann
19. júní 1915. Þátttaka kvenna í
íslenskum stjórnmálum er okkur
enn mjög hugleikin. Við erum ekki
flokkspólitískt félag en tölum alla
flokka upp og hugum að kynja-
jafnrétti,“ útskýrir Tatjana.
Í ár fékk Kvenréttindafélagið
styrk frá Nýsköpunarsjóði náms-
manna og réði til sín sumarstarfs-
mann sem mun kynjagreina
umræðuna í aðdraganda alþingis-
kosninga í haust.
„Við skrifum líka umsagnir við
frumvörp og förum með þær fyrir
nefndir alþingismanna ef kynja-
vinkill finnst í frumvörpum, sem er
langoftast, og við vitum að alþingis-
menn kunna mjög vel að meta
þegar við förum með slík mál fyrir
nefndir,“ segir Tatjana, í mjög svo
vaxandi félagi þar sem mikil gróska
er ekki síst hjá ungu kynslóðinni.
„Það er mikil vakning í jafn-
réttismálum á Íslandi og brýnt
að sofna ekki á verðinum. Í
MeToo-byltingunni var ég í lok-
uðum spjallhópi yfir 600 erlendra
kvenna sem sögðust hafa flutt til
Íslands vegna þess að hér átti að
ríkja svo mikið jafnrétti, en svo
mætti þeim annar veruleiki. Þær
veltu fyrir sér hví að hafa jafn-
rétti þegar það gagnast þeim ekki
neitt? Þær finna hreint ekkert fyrir
jafnréttinu á eigin skinni og það
finnst mér sárt. Þess vegna segi ég
og undirstrika, að á Íslandi ríkir
ekki jafnrétti fyrr en allir njóta
góðs af því. Við vitum líka að sum
kvennastörf eru eingöngu unnin af
útlendum konum á lágum launum,
en hvað gerist ef þær fara? Koma
þá ungir Íslendingar og vinna þau
á jafn lágum launum? Allt er þetta
tengt jafnrétti, og enn er langt í
land.“
Konur þurfa meira en klapp
En þótt margt hafi áunnist í kven-
réttindamálum hefur Tatjana
miklar áhyggjur af stöðu kvenrétt-
inda í heiminum.
„Ég hef áhyggjur af auknum
popúlisma í stjórnmálum, eins og
við sáum hjá Donald Trump og
nú í Póllandi og Ungverjalandi.
Þá hefur heimsfaraldurinn haft
skelfileg áhrif á kvenréttindi víða
um heim og við erum duglegar að
vekja athygli á því. Á tímum Covid-
19 hefur heimilisofbeldi aukist
mikið. Þá hafa kvennastéttir verið
í framlínu heilbrigðiskerfisins og
álag á barnafjölskyldur aukist, en
niðurstöður rannsókna hér á landi
og ytra sýna að konur hafa tekið
á sig enn meiri byrði en karlar á
heimilunum í Covid,“ upplýsir
Tatjana og heldur áfram:
„Einnig hefur félagið Femínísk
fjármál rýnt í viðbrögð íslenskra
stjórnvalda í heimsfaraldrinum og
séð að þar hallar verulega á konur.
Þær hafa síður fengið björgunar-
pakka ásamt því að störf þeirra
hafa verið í meiri hættu, eins og á
hárgreiðslu- og snyrtistofum þar
sem var lokað þegar verst var. Þá
hafa fleiri ný störf verið sköpuð
fyrir karla en konur.“
Helstu baráttumál Kvenrétt-
indafélagsins nú eru meðal annars
að allir hópar í samfélaginu fái
sömu réttindi.
„En líka launamál kvennastétta,
ofbeldismál og að endurreisn
efnahagslífsins eftir Covid verði á
jafnréttisgrundvelli. Við stöndum
á tímamótum og nú er einstakt
tækifæri til að gera hlutina rétt og
með jafnréttisgleraugum. Heims-
faraldurinn hefur sýnt okkur
hvers virði kvennastéttirnar eru
og hvað þær báru á herðum sér,
og á kvennafrídaginn fórum við
í herferð til að vekja athygli á að
konur lifa ekki á þakklætinu einu
saman. Þá var klappað fyrir heil-
brigðisstarfsfólki víða í Evrópu, en
klapp er ekki nóg. Það þarf líka að
sýna og meta kvennastörf að verð-
leikum og með launum til jafns við
karla.“
Framfarir koma ekki af sjálfu sér
Í dag, á kvenréttindadegi íslenskra
kvenna, mun Tatjana vitja leiðis
Bríetar Bjarnhéðinsdóttur, stofn-
anda Kvenréttindafélags Íslands, í
Hólavallakirkjugarði.
„Kvenréttindadagurinn er mikil-
vægur og ekki síst til að minnast
þess veruleika sem íslenskar konur
bjuggu við áður. Rétt rúm hundrað
ár eru síðan barist var fyrir kosn-
ingarétti kvenna, sem okkur þykja
sjálfsögð réttindi í dag. Öll 20. og
21. öldin er lituð baráttu kvenna
fyrir sjálfsögðum mannréttindum,
eins og þegar Rauðsokkur börðust
fyrir dagvistun barna en voru þá
sakaðar um að hata börn. Í dag
þætti fólki skrýtið ef ekki væru til
leikskólar. Sama á við um fæðing-
arorlofið, en sjálfar þurftu konur
að berjast fyrir öllum þessum
framförum. Þær komu ekki af
sjálfu sér,“ segir Tatjana. ■

Konurnar
sögðust
hafa flutt
til Íslands
vegna þess
að hér átti
að ríkja
svo mikið
jafnrétti,
en svo
mætti
þeim allt
annar
veruleiki.
Þær finna
hreint ekk-
ert fyrir
jafnréttinu
á eigin
skinni og
það finnst
mér sárt.
2 kynningarblað 19. júní 2021 LAUGARDAGURKVENRÉTTINDADAGUR