Fréttablaðið - 19.06.2021, Blaðsíða 57

Erna Guðmundsdóttir var
ráðin framkvæmdastjóri
Bandalags háskólamanna
– BHM, árið 2017. Hún segir
að sitt helsta markmið sem
stjórnanda sé að stuðla að
því að starfsmenn geti sam-
ræmt vinnu og fjölskyldulíf.
Segja má að áhugi Ernu á því sem
kallað er „fjölskylduvænn vinnu-
markaður“ hafi vaknað þegar hún
hóf störf sem lögfræðingur BSRB
strax að loknu laganámi. „Á þess-
um tíma var fjórði sonur okkar
hjóna nýfæddur. Það var töluverð
áskorun fyrir mig að taka að mér
krefjandi starf, samhliða því að
reka stórt heimili með manninum
mínum. Þáverandi skrifstofustjóri
BSRB, Svanhildur Halldórsdóttir,
sýndi mér mikinn skilning. Að
vissu leyti má segja að sem stjórn-
andi sé ég alin upp hjá henni. Hún
er mikil kvenréttindakona og var
meðal annars kosningastjóri Vig-
dísar Finnbogadóttur, fyrrverandi
forseta. Svanhildur studdi vel við
okkur starfsfólkið og gerði ýmis-
legt til að auðvelda okkur að sam-
ræma vinnu og einkalíf. Hún gerði
mér það kleift að vinna að heiman
að loknu fæðingarorlofi. Hennar
vegna fékk ég áhuga á vinnurétti
og alla tíð síðan hef ég reynt að feta
í hennar fótspor,“ segir Erna.
Stytting vinnuvikunnar
mikið framfaramál
„Í stefnu BHM segir að bandalagið
leggi áherslu á að íslenskur vinnu-
markaður sé fjölskylduvænn og
stuðli að jafnvægi á milli atvinnu
og einkalífs, óháð fjölskylduað-
stæðum. Í þessu sambandi skipta
nokkur atriði lykilmáli. Fyrir það
fyrsta er mikilvægt að starfsmenn
njóti sveigjanleika í starfi, að því
marki sem það er hægt. Hóflegur
vinnutími er sömuleiðis lykilatriði
í heilbrigðu samspili fjölskyldu-
lífs og vinnumarkaðar. Þess vegna
er stytting vinnuvikunnar, sem
samið var um í síðustu kjara-
samningum, mikið framfaramál.
Jafnframt er mikilvægt að rýmka
rétt til launa í veikindum með til-
liti til fjölskylduábyrgðar. Svo má
ekki gleyma því að þróun sam-
skiptatækninnar á undanförnum
árum hefur haft mikil áhrif á sam-
spil vinnu og einkalífs starfsfólks.
Sítenging fólks við vinnustaðinn
veldur auknu álagi og getur
valdið streitu. Mjög mikilvægt er
að tryggja rétt starfsfólks til að
aftengja sig vinnunni,“ segir Erna.
Innan BHM eru samtals 28 fag-
og stéttarfélög háskólamenntaðs
fólks sem starfar á ýmsum sviðum,
bæði á opinberum og almennum
vinnumarkaði. „Þetta er afar
fjölbreytt flóra og starfsaðstæður
félagsmanna geta verið mjög
ólíkar. Kórónuveirufaraldurinn
hefur haft í för með sér að fjar-
vinna hefur færst mjög í vöxt
meðal þeirra félagsmanna sem á
annað borð geta unnið að heiman.
Fjarvinna getur falið í sér ýmis
tækifæri, bæði fyrir starfsmenn
og atvinnurekendur. Þetta kom
meðal annars fram í könnun sem
við gerðum í vetur meðal félags-
manna aðildarfélaga. Hér hjá BHM
höfum við lagt áherslu á að starfs-
fólkið hafi tækifæri til að vinna
að heiman. Þetta kemur sér til
dæmis vel fyrir fólk með ung börn
sem ekki eru komin með dagfor-
eldra eða búin að fá leikskólapláss.
Okkar reynsla er sú að starfsfólk
leggur sig fram til þess að sýna að
það sé traustsins vert hvað þetta
varðar. Hvað varðar vinnumarkað-
inn í heild þarf hins vegar að móta
skýran ramma utan um fjarvinnu
og það verkefni bíður okkar.“
Það hallar enn á konur
„Ég hef alltaf litið svo á að mennt-
un geri konum kleift að standa á
eigin fótum. Það er ekki langt síðan
konur voru almennt fjárhagslega
háðar eiginmönnum sínum. Það
hefði verið erfitt fyrir mig að ljúka
námi í stjórnmálafræði og lögfræði
með mitt stóra heimili nema af því
Mikilvægt að geta samræmt vinnu og fjölskyldulíf
Erna Guð-
mundsdóttir
segir að við
eigum enn
langt í land
þegar kemur
að raunveru-
legu jafnrétti á
milli kynjanna
á vinnumark-
aðnum.
FRÉTTABLAÐIÐ
VALLI
að ég á frábæran eiginmann sem
hefur ætíð stutt mig í mínu námi
og starfi. Strákarnir mínir hafa því
alist upp við að pabbi þeirra taki
ekki síður að sér heimilisverkin,
sem á að vera sjálfsagt hjá öllum
fjölskyldum.“
Samkvæmt nýlegri skýrslu
World Economic Forum er jafn-
rétti milli kynja óvíða meira en
á Íslandi. Erna bendir á að þrátt
fyrir þetta séu enn of fáar konur
í stjórnunar- og áhrifastöðum
hér á landi. „Samkvæmt gögnum
Hagstofunnar voru konur ein-
ungis fjórðungur stjórnarmanna
fyrirtækja árið 2017 og rúmlega
fimmtungur framkvæmdastjóra
fyrirtækja. Þetta skýtur skökku
við þegar haft er í huga að 53%
kvenna á aldrinum 25–64 ára eru
með háskólamenntun en aðeins
um 40% karla. Enn þá er meirihluti
kvenna á Íslandi í neðri helmingi
tekjustigans. Kynbundinn launa-
munur í tímakaupi háskóla-
menntaðra sérfræðinga á Íslandi er
enn þá 19%. Það er því langt í land
og mér þykir sorglegt að við séum
ekki komin lengra.“
Atvinnuleysi
háskólamenntaðra kvenna
„Það hallar líka víða á konur á
vinnumarkaðnum, fyrst á barn-
eignaraldri og svo þegar þær eru
komnar yfir ákveðinn aldur. Enn
er það svo að sumir vinnuveitend-
ur veigra sér við að ráða konur á
barneignaraldri. Til þess að sporna
við þessu er mikilvægt að stuðla að
því að karlar taki fæðingarorlof til
jafns við konur. Okkar reynsla hér
hjá BHM er sú að karlkyns starfs-
menn fara ekki síður í fæðingaror-
lof en kvenkyns starfsmenn og
nýta sér ekkert síður þann mögu-
leika að vinna að heiman þegar
fæðingarorlofi lýkur.“
Á undanförnum árum hefur
háskólamenntuðu fólki sem er án
atvinnu fjölgað verulega. „Þegar ég
var yngri lærði ég að öll menntun
væri eins og að leggja inn á banka-
bók. Menntun tryggði fólki atvinnu
yfir ævina. Atvinnuleysi háskóla-
menntaðra veldur okkur hjá BHM
miklum áhyggjum og við höfum
ítrekað farið fram á að stjórnvöld
bregðist við því með öllum til-
tækum ráðum. Í þessu samhengi
er það sérstakt áhyggjuefni að
atvinnuleysi hefur vaxið mikið
meðal háskólamenntaðra kvenna
á aldrinum 50–70 ára. Ef konur á
þessum aldri lenda á atvinnuleysis-
skrá eru þær þar að meðaltali í átta
mánuði, tvisvar sinnum lengur
að meðaltali en konur á aldrinum
20–30 ára. Við þurfum að skoða
þetta nánar í samvinnu við Vinnu-
málastofnun því þetta eru konur á
besta aldri sem búa að mikilli þekk-
ingu og reynslu.“
„Þó að Ísland skori hæst á alþjóð-
legum listum yfir stöðu jafnréttis-
mála og margt jákvætt sé að gerast
þá eru margar áskoranir sem við
þurfum að takast á við sameigin-
lega,“ segir Erna. n
Karen Ósk Pétursdóttir er
sérfræðingur í kjara- og
réttindamálum hjá BHM.
Hún segir að þótt margt hafi
áunnist í jafnréttisbaráttunni
megi ekki sofna á verðinum.
„Ég kom til starfa hjá BHM í apríl
2019 en hafði áður unnið hjá einu
aðildarfélaga bandalagsins frá 2014.
Ég ætlaði mér alltaf að vinna hjá
Skattinum eða lögreglunni, en eftir
að ég kynntist því mikilvæga starfi
sem unnið er á vettvangi stéttar-
félaga varð ekki aftur snúið. Það
má segja að ég hafi fundið fjölina
mína. Verkefni mín hjá BHM eru
fjölbreytt en í grunninn snúast þau
um kjara- og réttindatengd málefni
sem til umfjöllunar eru á vettvangi
bandalagsins eða aðildarfélaga.
Verkefnin geta verið krefjandi en
á sama tíma eru þau skemmtileg
og nýt ég þeirra forréttinda að fá
að vinna með góðu fólki sem hér
starfar. Þessi fjölbreytileiki gerir
vinnuna mjög skemmtilega og ég
er virkilega stolt af mínum vinnu-
stað,“ segir Karen, sem er með
BSc-gráðu í viðskiptafræði og tvær
meistaragráður frá Háskóla Íslands,
aðra í skattarétti og reikningsskil-
um og hina í mannauðsstjórnun.
„Meðfram vinnu hef ég verið í
MSc-námi í mannauðsstjórnun
og svo skemmtilega vill til að ég
útskrifast í dag,“ segir Karen með
bros á vör.
Mjakast áfram í rétta átt
Innan BHM og aðildarfélaganna
er mikil áhersla lögð á jafn-
réttismál og ein af fastanefndum
bandalagsins er helguð þessum
málaflokki, jafnréttisnefnd BHM.
Karen er verkefnastjóri nefndar-
innar. „Hlutverk jafnréttisnefndar
er í stórum dráttum að fjalla um
jafnréttismál á breiðum grunni og
stuðla almennt að virkri umræðu
um jafnrétti innan BHM. Nefndin
er skipuð fulltrúum frá aðildar-
félögum BHM, sem búa yfir víð-
tækri reynslu og góðri þekkingu
á málaflokknum. Á meðal þess
sem starf nefndarinnar snýst um
er baráttan fyrir því að leiðrétta
launamun kynjanna. Meðal ann-
ars hefur nefndin fjallað ítarlega
um jafnlaunavottun og jafnlauna-
staðalinn, svo dæmi séu nefnd,“
segir Karen.
Karen bendir á að BHM hafi á
undanförnum misserum tekið
þátt í endurskoðun löggjafar á
sviði jafnréttismála. Meðal annars
hafi bandalagið átt fulltrúa í
nefndum sem komu að heildar-
endurskoðun jafnréttislaga og
fæðingar- og foreldraorlofslaga.
„BHM tekur virkan þátt í umræðu
um jafnrétti á vinnumarkaði og
kynbundinn launamun, ekki bara
á vettvangi jafnréttisnefndar. Ég er
þeirrar skoðunar að jafnréttisbar-
áttan mjakist áfram í rétta átt en
samt eru mörg mál sem eiga tölu-
vert langt í land. Miklu varðar að
halda stöðugt áfram þeirri vinnu
sem er komin af stað og sofna ekki
á verðinum. Sem dæmi má nefna
að margt hefur áunnist við að
útrýma kynbundnum launamun
en þeirri baráttu er þó langt í frá
lokið. Jafnrétti er sameiginlegur
hagur okkar allra og það má alltaf
gera betur,“ segir Karen.
Samræming vinnu og
einkalífs mikilvæg
Eitt af því sem Karen telur skipta
vinnandi fólk miklu máli er mögu-
leikinn á að samræma vinnu og
einkalíf: „Íslenskur vinnumark-
aður þarf að vera fjölskylduvænn
og stuðla að jafnvægi milli atvinnu
og einkalífs. Fyrir mig persónulega
er til dæmis mjög mikilvægt að
hafa ákveðinn sveigjanleika því ég
er gift og á tvö börn. Svo á ég líka
mörg áhugamál, svo það er nóg að
gera. Ég vil geta lifað mínu lífi og
um leið staðið mig vel í vinnunni.
Mér finnst ég vera lánsöm að starfa
á vinnustað sem gerir fólki kleift
að samræma þetta tvennt.“
Karen bendir á að ýmsar breyt-
ingar séu að verða á vinnumarkaði
sem séu til þess fallnar að auðvelda
fólki að samræma vinnu og einka-
líf: „Stytting vinnuvikunnar og
auknir möguleikar á fjarvinnu eru
dæmi um þessar breytingar. Þær
miða að því að fólk geti verið virkir
þátttakendur á vinnumarkaði
en um leið sinnt fjölskyldu og
áhugamálum. Að mínu mati er
þetta frábær þróun sem mun skila
samfélaginu miklum ávinningi til
framtíðar,“ segir Karen. n
Baráttunni er ekki lokið
Karen Ósk er
þeirrar skoð-
unar að jafn-
réttisbaráttan
mjakist áfram
í rétta átt en
samt séu mörg
mál sem eiga
töluvert langt í
land.
FRÉTTABLAÐIÐ/
VALLI
Jafnrétti er sam-
eiginlegur hagur
okkar allra og það má
alltaf gera betur.
Karen Ósk.
kynningarblað 5LAUGARDAGUR 19. júní 2021 KVENRÉTTINDADAGUR