Fréttablaðið - 19.06.2021, Blaðsíða 32

Sandra Guðrún
Guðmundsdóttir
sandragudrun@
frettabladid.is
Fyrir fjórtán árum síðan
bauð nýútskrifaður kennari,
Hanna Björg Vilhjálmsdóttir,
upp á valáfanga í kynjafræði
í Borgarholtsskóla. Síðan
þá hefur mikið vatn runnið
til sjávar. Kynjafræði er nú
kennd í flestum framhalds-
skólum landsins og jafn-
réttismál og femínismi eru á
allra vörum.
Þegar Hanna Björg fór af stað með
áfanga í kynja- og jafnréttisfræðslu
var það valáfangi. Hann varð fljótt
vinsæll og vakti athygli. Fjölmiðlar
sýndu áhuga og Hanna Björg fór í
fjölda viðtala.
„Það skipti auðvitað máli að fjöl-
miðlar sýndu þessu áhuga. En ég
setti f ljótlega fram þá kröfu að gera
kynjafræði að skyldufagi. Fullt af
nemendum völdu fagið en ég fékk
bara þau sem voru áhugasöm. Mig
langaði líka að ná í karlremburnar.
Mig langaði að kynna efnið fyrir
þeim sem höfðu ekki áhuga,“ segir
hún.
Nemendur Hönnu Bjargar fóru í
lið með henni og gerðu verkefni til
að kynna áfangann, fóru í viðtöl og
skrifuðu greinar.
„Það er í raun óvenjulegt og eins-
Verða betri borgarar eftir þetta nám
Hanna Björg hefur kennt kynjafræði í Borgarholtsskóla í 14 ár. MYND/AÐSEND
VR | Kringlunni 7 | 103 Reykjavík | Sími 510 1700 | vr@vr.is | vr.is
Baráttan
heldur áfram!
Samfélagið allt hefur tekið
stakkaskiptum á síðustu áratugum
en lengi má gott bæta.
Til lengri tíma litið hefur launamunur
kynjanna á vinnumarkaði dregist
saman en lítið hefur hins vegar gerst
á allra síðustu árum. Konur í VR vinna
því enn launalaust í rúman mánuð
á ári hverju. Það er óásættanlegt.
Krafan um jafnrétti á vinnumarkaði
er ein af grundvallarkröfum
verkalýðshreyfingarinnar.
dæmi að nemendur „agiteri“ fyrir
því að eitthvert fag verði skyldufag.
Samtök framhaldsskólanema eru
búin að álykta um það oftar en
einu sinni og Kvenréttindafélagið
er búið að álykta um það líka.
Stuðningur hefur komið víða að,“
segir Hanna.
Voru algjörlega ósáttir
Kynjafræði er frá því í byrjun
þessa árs orðin skylduáfangi fyrir
alla nemendur Borgarholtsskóla.
Það var áður orðinn skylduáfangi
fyrir bóknámsnemendur en nú
þurfa nemendur í verknámi líka að
sitja áfanga í kynjafræði vilji þeir
útskrifast frá skólanum. Hanna
Björg segir það vera stórsigur.
„Verknámið í Borgarholtskóla,
þó það sé að breytast rólega,
er að mestu hefðbundin karla-
fög, málmiðn og bíliðngreinar,“
útskýrir Hanna Björg.
„Það er skemmtilegt að segja frá
því að fyrsti verknámshópurinn
í skyldu var núna á síðastliðinni
önn og strákarnir voru ekkert rosa
hressir. Þeir voru algjörlega ósáttir
við þetta, en þeir fóru sáttir.“
Hanna Björg segir að það sé
valdeflandi fyrir nemendurna að
skilja hvernig staðalímyndir virka
og að skilja hvernig kynferðisof-
beldi tengist kvenfyrirlitningu og
valdaskekkju.
„Það er líka mikilvægt fyrir
stráka að skilja, því þeir eru oftar
gerendur í kynferðisofbeldi og
kynferðislegri áreitni, hvaða
afleiðingar þetta hefur. Hvað þetta
er mikil smættun og lítilsvirðing,“
segir hún.
„Allir nemendur eru gullmolar.
Það þarf bara ákveðna natni til að
ná til þeirra og nota óhefðbundnar
kennsluaðferðir. Við notum óhefð-
bundnar kennsluaðferðir í þessu
fagi af því við erum að vinna með
tilfinningar og skoðanir nemenda.
Markmiðið með þessari fræðslu
er að breyta viðhorfum og skilja
valdaójafnvægið í samfélaginu.
Að nemendurnir skilji hvernig
vinnumarkaðurinn er skakkur og
stjórnmálin eru rammskökk. Það
er frelsandi að skilja þetta. Ég vil
meina að nemendur verði betri
borgarar eftir þetta nám.“
Vinna með eigin viðhorf
Hanna Björg er í starfshóp um
eflingu kynfræðslu í grunn- og
framhaldsskólum, sem skipaður
var af mennta- og menningarmála-
ráðherra.
„Hópurinn þarf að skila af
sér skýrslu og þar er hart lagt að
stjórnvöldum að innleiða meiri
kynjafræði. Því kynfræðsla í
mínum huga getur ekki verið án
kynjafræði og kynjafræði getur
ekki verið án kynfræðslu. Þetta
þarf að haldast í hendur. Þú ert
ekki með kynfræðslu og sleppir
því að tala um klám. Þar sem að
ofbeldi og kynlíf er sett saman og
normalíserað, sem er algjör við-
bjóður,“ segir Hanna Björg.
„Ég er viss um að þetta mun
taka meira og meira pláss í skóla-
kerfinu. Það verður að gera það
ef við ætlum að ná jafnrétti í
samfélaginu. Það þarf að breyta
viðhorfum og viðhorfin verða til í
skólakerfinu. Þau verða til í öruggu
rými kennslustofunnar. Þar sem
nemendur spegla viðhorf sín og til-
finningar með öðrum nemendum
og vinna þannig með sín eigin
viðhorf. Þetta er uppgötvunarnám.
Ég er ekki að innræta og hella í þau
þekkingunni heldur eru þau að
greina samfélagið.“
Þegar krakkarnir skoða popp-
kúltúrinn og ræða af hverju það
er normalíserað í samfélaginu að
kynörvandi efni á netinu sé fullt
af ofbeldi og kvenhatri þá finnst
þeim það skrýtið, að sögn Hönnu
Bjargar.
„Það eru margir strákar búnir að
segja við mig: Hanna, ég er hættur
að horfa á klám. Málið er að það
er ekki eins og strákar vilji fróa
sér yfir einhverjum viðbjóði. Þeir
sækja ekkert í það. Þessu eru troðið
ofan í þá,“ útskýrir hún.
„Þegar ég spyr þau: Hvað haldið
þið að stórt hlutfall af kynörvandi
efni á netinu sé ofbeldisfullt og
niðurlægjandi þá svara þau: Það er
svona 90–100%. Þetta er hópurinn
sem veit það.“
Hanna Björg segir að frá því að
hún hóf að kenna kynjafræði árið
2007 sé orðin meiri meðvitund um
femínisma í samfélaginu.
„Þú flettir ekki blaði án þess að
þar sé allavega einu sinni fjallað
um jafnréttismál. Það er fjallað
um þau svo víða. Þetta er orðinn
hluti af almennri umræðu í sam-
félaginu. En á sama tíma erum við
að ströggla og það er bullandi bak-
slag, í mínum huga var OnlyFans
bakslag, svo ég taki dæmi. En helsti
munurinn frá 2007 er að þessi
umræða er kominn í miðjuna.“ ■
Ég er viss um að
þetta mun taka
meira og meira pláss í
skólakerfinu. Það verður
að gera það ef við ætlum
að ná jafnrétti í samfélag-
inu.
Fullt af nemendum
völdu fagið en ég
fékk bara þau sem voru
áhugasöm. Mig langaði
líka að ná í karlremb-
urnar. Mig langaði að
kynna efnið fyrir þeim
sem höfðu ekki áhuga.
4 kynningarblað 19. júní 2021 LAUGARDAGURKVENRÉTTINDADAGUR