Ásgarður : blað starfsmanna ríkis og bæja - 15.03.1965, Blaðsíða 7

Starfsmatskerfi.
Á þeim fjörutíu til fimmtíu árum, sem
starfsmatið hefur verið að þróast sem
tækni, hafa margvísleg kerfi orðið til.
Sammerkt með þeim öllum er það, að
þau eiga öll rætur sínar að rekja til fjög-
urra undirstöðu- eða aðalaðferða, sem
allar hafa orðið til í Bandaríkjunum.
Þessar fjórar aðferðir eru:
2. Röðun (ranking).
2. Flokkun (rating eða classification).
3. Þáttasamanburður (factor com-
parison).
4. Stigamat (point method).
Segja má, að tvær fyrstnefndu aðferð-
irnar hafi núorðið lítið annað gildi en
sögulegt. Fullyrða má, að sú síðasttalda sé
langþekktust og útbreiddust. Á Norður-
löndum eru flest starfsmatskerfi af þess-
ari tegund og einnig má nefna, að hol-
lenzka landskerfið byggist sömuleiðis á
stigamati.
Ég tel lítinn vafa á því, að verði farið
út í starfsmat hér á landi á næstu árum,
muni Islendingar einnig taka upp stiga-
mat. Engu að síður er fróðlegt að minn-
ast aðeins á eðli hinna aðferðanna, því að
þær sýna okkur jafnframt, hvernig starfs-
matið sem tækni hefur þróast. Mun ég
því víkja stuttlega að þremur fyrsttöldu
aðferðunum, en lýsa þeirri fjórðu dálítið
ítarlegar.
Röðwi.
Þessi aðferð er elzt og jafnframt ein-
földust. Gerðar eru starfslýsingar yfir
þau störf, sem meta skal, og þær upplýs-
ingar færðar inn á spjöld, sem síðan er
raðað að hyggjuviti þeirra, sem matið
framkvæma, frá því hæsta til þess lægsta,
eftir því, hversu erfið og vandasöm ein-
stök störf eru talin og hvers virði þau
eru fyrirtækinu. Eiginlegu starfsmati er
þar með lokið. Síðan er störfunum skipað
í launaflokka.
Þessi aðferð hefur að sjálfsögðu ýmsa
annmarka, t. d. eins og þann, að ekki er
tilgreindur nákvæmlega stigamunur hinna
ýmsu launaflokka. Einnig er hætt við, að
eldra mat á störfum hafi ósjálfrátt áhrif
á hinn nýja dóm um gildi þeirra og jafn-
vel einnig starfshæfni þeirra manna, sem
þeim hafa gegnt. Það er því á takmörk-
um, að þessa aðferð sé unnt að kalla
kerfisbundið starfsmat, enda mætti þá
segja, að ýmsir kjarasamningar, sem í
gildi eru hér á landi, væru í rauninni
byggðir á kerfisbundnu starfsmati, en ég
held að enginn láti sér detta í hug, að
svo sé.
Flokkun.
Þessari aðferð svipar að nokkru til röð-
unaraðferðarinnar. Fyrsta skrefið er að
rannsaka þau störf, sem meta á og ákveða
þær megintegundir starfa, sem um er að
ræða. Síðan eru þessar megintegundir
nákvæmlega skilgreindar og flokkaskipan
sett upp á grundvelli þess. Oll önnur störf
eru síðan flokkuð þar eftir. Ef þurfa þykir
frekari skiptingar við, má raða störfum
innan hvers flokks til frekari samræm-
ingar á svipaðan hátt og gert er í röðunar-
aðferðinni, sem áður er lýst. Flokkun af
þessu tagi byggist á eðli starfanna með
tilliti til kunnáttu og þjálfunarþarfa,
ákvarðanaskyldu, ábyrgðar á framkvæmd-
um o. s. frv. og er í raun lítt annað gert,
en að lýsa með svo og svo mörgum orðum
eðli þeirra starfa, sem eiga heima í hin-
um einstöku flokkum.
Vandkvæði, sem þóttu gera vart við
sig bæði við röðunar- og flokkunarað-
ferðirnar, leiddu til þess, að fram komu
nýjar aðferðir, sem byggðust á því að
skipta hverju starfi niður í þætti og meta
ASGARÐUR 7