Ásgarður : blað starfsmanna ríkis og bæja - 15.03.1965, Blaðsíða 8

hvern starfsþátt fyrir sig. Má segja, að
hér hafi verið um það að ræða, að greina
fjölþætt viðfangsefni í einstaka þætti, til
þess að geta betur áttað sig á hinum ein-
stöku atriðum og þar með heildinni.
Þáttasamanburður.
Þetta kerfi varð til um 1926. Frum-
hugmyndin byggðist á því að ákveða inn-
byrðis afstöðu mismunandi starfsþátta til
ákveðins launaskala. Hinum ýmsu störf-
um, sem meta á er raðað innbyrðis innan
þeirra þátta, sem valdir eru til matsins.
Ef við veldum nú t. d. fimm þætti:
Andlegar kröfur, leikni, líkamlegar kröf-
ur, ábyrgð og vinnuskilyrði og ætluðum
að meta störf togaramanna, myndu mats-
mennirnir einfaldlega raða störfunum
innan hvers þáttar eftir því, sem þeir
teldu réttast frá því auðveldasta eða létt-
asta til þess vandasamasta og erfiðasta.
Þannig myndu þeir sennilega líta svo á,
t. d., að minnstar andlegar kröfur væru
gerðar til háseta eða aðstoðarmatsveina,
en mestar til skipstjóra. Öðrum skipverj-
um yrði síðan raðað þarna á milli. Sama
máli mundi væntanlega gegna um leikni
í starfi og ábyrgð, en um endaskipti yrði
að ræða, þegar komið væri út í hluti
eins og líkamlegar kröfur og vinnuskil-
yrði. Þá yrðu störfin á dekki væntanlega
talin gera mestar kröfur. Að þessu loknu
yrðu störfin eins og þeim hafði verið raðað
ínnan hvers þáttar borin saman við pen-
ingaskala, þannig að heildarlaun, t. d.
skipstjórans, samanstæðu að lokum af
ákveðinni upphæð, sem fengin væri með
því að leggja saman það, sem honum
væri ætlað vegna andlegra krafa starfs-
ins, leiknikrafa, líkamlegra krafa, ábyrgð-
ar og vinnuskilyrða og sama máli myndi
gegna um aðra meðlimi skipshafnarinnar.
Hér er þá komin aðferð, sem er eins kon-
ar sambland af röðun og stigamati, ef
við lítum á peningaskalann í aðferðinni
sem eins konar stig. Störfin eru sem sagt
borin saman innbyrðis, ekki í heild, held-
ur á grundvelli þeirra þátta, sem taka á
með í matið og síðan er hvert starf verð-
lagt innan samanburðarstiga hvers þáttar
eftir því, sem matsmennirnir álíta réttast.
Það hefur þótt galli á þessu kerfi að
nota peningaeiningar og til þess að bæta
úr þessu hefur stundum verið farin sú
leið að setja upp skala fyrir hvern þátt,
þannig að andlegar kröfur væru, t. d.,
metnar eftir stigum frá 0 og upp í 100,
leiknikröfur frá 0 og upp í 400, líkam-
legar kröfur frá 0—100 og vinnuskilyrði
0—100. Frá sálfræðilegu sjónarmiði er
eflaust mikil bót að þessu og óhjákvæmi-
legt þar, sem launabreytingar eru tíðar.
Þessi lauslega útskýring á þáttasaman-
burðaraðferðinni verður látin nægja. í
henni er vissulega fólgið kerfisbundið
starfsmat, en það er í eðli sínu flóknast
af hinum fjórum aðferðum og hefur oft
reynzt örðugt að útskýra eðli þess og
uppbyggingu fyrir starfsmönnum, enda
vantar talsvert upp á, að það standist
samanburð við stigamat að því er ná-
kvæmni og skýrleik varðar, en því ætla
ég nú að víkja að.
Stigamat.
Þessi aðferð mun fyrst hafa komið fram
um 1925. í því eru störfin rannsökuð af
mun meiri nákvæmni en í hinum kerfun-
um, sem áður hefur verið drepið á. Ef
við lítum nú á sýnishorn af stigakerfi (sjá
töflu), sjáum við, að það fyrsta, sem gera
þarf í uppbyggingu þess, er að ákveða þá
þætti eða kröfur, sem kerfið á að byggj-
ast á. Eins og gefur að skilja, er það í
sjálfu sér matsatriði, hvaða þætti skuli
taka með og hversu marga. Fer það að
8 ÁSGARÐUR