Morgunblaðið - 06.05.2021, Blaðsíða 65

MENNING 65
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. MAÍ 2021
P
rúðmennið Anthony Hopk-
ins hlaut nýverið, örlítið
óvænt, sín önnur Óskars-
verðlaun sem besti leikari í
aðalhlutverki fyrir Föðurinn en áður
hafði hann hreppt hnossið fyrir goð-
sagnakennda frammistöðu sína sem
mannætan Hannibal Lecter í Lömbin
þagna. Titilpersóna Föðurins á einna
helst sameiginlegt með Lecter dálæti
á klassískri tónlist og að vera úr efri
lögum samfélagsins, annað ekki. Þeg-
ar nánar er skoðað ætti val akademí-
unnar að teljast í nokkru samræmi
við sögu verðlaunanna: Hopkins er
þrautreyndur fagmaður og hlut-
verkið spannar breidd tilfinninga og
er tæknilega krefjandi. Löng sam-
felld lokasena kafar djúpt í sál-
arhirslu persónunnar og býður
Hopkins upp á að sýna fram á kúnstir
sem teljast til þess sem almennt þyk-
ir framúrskarandi í leiklist.
Formgerð og bygging Föðurins er
um margt áhugaverð. Frásögnin er
stofudrama sem fer nánast alfarið
fram innan veggja fínnar íbúðar í
Lundúnum. Verkið er aðlögun á feiki-
vinsælu leikriti (sem útskýrir að hluta
til takmarkað sögusvið) eftir Frakk-
ann Florian Zeller, sem situr sjálfur í
leikstjórasætinu. Íbúðin end-
urspeglar einangrun og fábreytni
sem getur einkennt líf fólks á efri ár-
um en um leið gegnir hún hlutverki
hugræns rýmis, þ.e.a.s. það sem fyrir
augu ber er ekki síst til vitnis um geð-
rænt ástand söguhetjunnar. Fað-
irinn, Anthony, glímir nefnilega við
elliglöp eða minnissjúkdóm á borð við
alzheimer (er ekki skilgreint ná-
kvæmlega) en áhorfanda er dembt í
aðstæður þar sem hann er giskandi,
ráðvilltur, ekki með allar upplýsingar
á reiðum höndum og er færður á
þann hátt í spor föðurins.
Í upphafi kemur dóttirin Anne,
leikin af drottningunni Oliviu Col-
man, að föður sínum þar sem hann
hlýðir á aríu. Anne er vonsvikin að
karlinn hafi enn eina ferðina látið
skap sitt bitna á umönnunarmann-
eskju sem í kjölfarið hefur tekið pok-
ann sinn. Dóttirin hyggst flytja til
Parísar ásamt unnusta sínum en ljóst
er að faðirinn þarf liðveislu frá fag-
aðila eða vistun á stofnun til að hlut-
irnir gangi upp, þrátt fyrir að hann
átti sig ekki á því. Í næsta atriði mæt-
ir karlinum ókunnugt fólk, maður
sem segist búa á heimilinu og vera
giftur dóttur hans en þegar hún kem-
ur á vettvang er það ekki Olivia
Colman heldur nafna hennar Willi-
ams. Er fléttunni vindur fram er rugli
með leikara, persónur og aðrar stað-
reyndir haldið til streitu: „Nei, bíddu,
varstu ekki að flytja til Parísar?“
„Hvað ertu að tala um pabbi? Ég bý
hér.“ Stundum er dóttirin gift og
stundum ekki – senur og setningar
endurtaka sig og eru jafnvel færðar í
nýtt ljós (bókstaflega – kvöldmatur
er fyrst borinn fram að kveldi en síð-
ar í dagsljósi). Þetta skapar bjagað og
ruglandi andrúmsloft þar sem mörk á
sjónarhóli aðalpersónunnar og hlut-
lægari sýn áhorfandans eru afmáð.
Samspil kvikmyndatöku, klippingar
og myndheildar (fr. mise en-scéne) er
mjög áhrifaríkt í þessu samhengi.
Undir öllu kraumar harmur, önnur
dóttirin virðist fallin frá og faðirinn
furðar sig á fjarveru hennar. Flakk í
tíma og rúmi og leikir með sjón-
arhorn minna óneitanlega á höf-
undaverk Christophers Nolans, ekki
síst hina sígildu Memento. Á þennan
hátt virðist Faðirinn vera eins konar
frásagnarlegur hermir fyrir heila-
hrörnun. Og þó virkar það aðeins að
takmörkuðu leyti, þar sem við stönd-
um ætíð utan við reynsluna og fylgj-
umst með. Gangverkið og formræn
einkenni þess eru ekki endilega til
þess fallin að tengja áhorfendur við
persónurnar. Við fylgjum hugrænni
molnun en söguþráðurinn þyrfti jafn-
vel að tætast enn meira ef tilgang-
urinn er að spegla sinnaskiptin. Dótt-
irin og hennar saga verður ögn
fjarlæg þar sem hún er séð í gegnum
afbakaða og óáreiðanlega linsu. Þeg-
ar á hólminn er komið hefur Hopkins
sig allan við og kallar til móður-
barmsins og grænna heiða (og upp-
sker styttuna fyrir) til að ná tilætl-
uðum hughrifum. Eftir langa
stjörnusenuna skimar myndavélin frá
barnslegri geðshræringu stórleik-
arans og til vinstri að glugga hjúkr-
unarheimilisins og að grænni trjá-
krónu sem feykist um í vindinum.
Andartak þetta líður fram á forhann-
aðan hátt, handverkið er of fyrirferð-
armikið og lét undirritaðan fá á til-
finninguna að þarna væri um
háþróaða tækniæfingu að ræða.
Faðirinn er áhugaverð tilraun til að
fjalla um hrörnun hugans og sam-
mannlegar aðstæður. Aðdáendur
Hopkins og Colman ættu ekki að láta
myndina framhjá sér fara og þó að
hún teljist ekki til hápunkts á ferli
leikaranna tveggja eru þeir engu að
síður stórgóðir hér.
Á hverfanda hveli
Stórgóð Aðdáendur stórleikaranna Oliviu Colman og Anthonys Hopkins ættu ekki að láta Föðurinn fram hjá sér fara, að mati gagnrýnanda.
Borgarbíó/, Háskólabíó og
Sambíóin Kringlunni
Faðirinn/The Father bbbnn
Leikstjórn: Florian Zeller. Handrit:
Christopher Hampton, Florian Zeller.
Klipping: Yorgos Lamprinos. Kvik-
myndataka: Ben Smithard. Aðalleikur:
Anthony Hopkins, Olivia Colman, Mark
Gatiss, Olivia Williams. Bretland/
Frakkland, 2020. 97 mín.
GUNNAR
RAGNARSSON
KVIKMYNDIR