Morgunblaðið - 16.06.2021, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. JÚNÍ 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Leiðtoga-fundur Atl-antshafs-
bandalagsins,
NATO, í Brussel á
mánudaginn var
fróðlegur að mörgu
leyti, ekki síst fyrir þá sök hversu
víðfeðm sameiginleg yfirlýsing
fundarins var, en hún var í 79 lið-
um og þakti um þrjátíu vélritaðar
blaðsíður. Mátti þar meðal ann-
ars lesa um mál, sem iðulega hafa
ekki verið talin falla undir varn-
ar- og öryggismál, líkt og jafn-
réttismál og kolefnisútblástur.
Mestallur áhugi fjölmiðla lenti þó
skiljanlega á þeim köflum sem
sneru að samskiptum bandalags-
ríkjanna við annars vegar Rúss-
land og hins vegar Kína.
Þar var hins vegar ólíku saman
að jafna, þar sem nánast allt sem
hægt var að nefna til sögunnar
var tínt til um þá öryggisógn sem
stafað hafi frá Rússlandi á síð-
ustu árum, en þar á meðal mátti
nefna tölvuárásir, hegðun Rússa
í Úkraínu, Georgíu og Moldavíu,
kjarnorkuvopnamál og fleira. Á
sama tíma fjölluðu tveir til-
tölulega stuttir kaflar um Kína,
þrátt fyrir að ljóst sé að gjörðir
Kínverja snerti öryggi banda-
lagsríkjanna á sífellt fleiri svið-
um.
Þessi munur er sagður stafa af
því að Evrópuríkin og Banda-
ríkjamenn greinir á um hvernig
best sé að takast á við tilraunir
Kínverja til þess að móta al-
þjóðastjórnmálin eftir eigin
höfði. Þannig mátti heyra bæði
Jens Stoltenberg framkvæmda-
stjóra og Boris Johnson forsætis-
ráðherra Breta þylja upp sömu
línuna um að enginn vildi koma af
stað nýju „köldu
stríði“ við Kínverja,
á sama tíma og leið-
togarnir lýstu því
sem næst yfir að orð
og gjörðir stjórn-
valda í Peking fælu í
sér kerfisbundna ógn við öryggi
bandalagsríkjanna.
Óvíst er hvort bæði verði hald-
ið og sleppt þegar kemur að
samskiptum vestrænna ríkja við
Kínverja, sér í lagi þegar haft er
í huga hvernig kínversk stjórn-
völd hafa beitt sér upp á síðkast-
ið. Má þar meðal annars nefna
hegðun þeirra á Suður-Kínahafi,
yfirgang gagnvart lýðréttindum
í Hong Kong, og í málefnum Úíg-
úra í Xinjiang-héraði. Í yfir-
lýsingu bandalagsins var mjög
óbeint vikið að þessum atriðum
sem „þvingandi aðgerðum“ sem
brytu í bága við grunngildi
bandalagsins. Engu að síður var
einnig kallað eftir því að leitað
yrði samstarfs og „uppbyggilegs
samtals“ við Kínverja.
Víst er, að samskipti Atlants-
hafsbandalagsins við bæði Rússa
og Kínverja kalla á viðræður og
ekki síst skýr viðbrögð á þeim
sviðum þar sem vegið er að ör-
yggi bandalagsríkjanna. Það er
hins vegar áleitin spurning
hversu lengi hin ólíka nálgun
Bandaríkjanna og Evrópu gagn-
vart Kínverjum getur enst, og
um leið hvaða árangri hún getur
skilað. Þá er óvíst hvaða áhrif
veik forysta Bandaríkjanna,
þrátt fyrir stór orð, mun hafa á
stöðu og stefnu Atlantshafs-
bandalagsins, ekki síst í þeim
viðræðum sem fram undan eru
og þurfa að eiga sér stað við
Rússa og Kínverja.
Misjafnlega var
tekið á Rússum og
Kínverjum í yfir-
lýsingu NATO}
Margt rætt og ritað
Viðbúið er aðþegar einhver
ríkir í tólf ár eða
meira, líkt og
Benjamín Net-
anyahu gerði í Ísr-
ael, að sá verði umdeildur meðal
samborgara sinna. Netanyahu
hefur gnæft yfir samferðamenn
sína í ísraelskum stjórnmálum
um alllanga hríð, og þurfti að
lokum samtaka átak átta mis-
munandi flokka, sem nánast má
segja að komi úr átta mismun-
andi áttum, til þess að fella hann
úr sessi forsætisráðherrans.
Hvað sem segja má um Net-
anyahu að öðru leyti er ljóst, að
hann lagði á valdatíma sínum
alla áherslu á, að Ísraelsríki
væri sem sterkast, svo að það
gæti mætt umsátrinu sem ná-
grannaríkin hafa haft um ríkið í
rúm 70 ár. Slíkri hörku fylgja
sjaldnast málamiðlanir, sem
aftur hefur kostað Netanyahu
vinsældir bæði innan sem utan
Ísraelsríkis. Á sama tíma hefur
hann markað stór spor í sögu
Ísraels, sem og Mið-Austur-
landa allra, og náð
töluverðum árangri
fyrir land sitt.
Netanyahu hefur
varað við því að sú
ríkisstjórn sem nú
taki við völdum muni ekki ráða
við þau erfiðu verkefni á sviði
þjóðaröryggis sem núverandi
staða mála fyrir botni Miðjarð-
arhafs hefur í för með sér. Lík-
legt er að hann hafi nokkuð til
síns máls, enda erfitt að festa
hendur á því hvað hin nýja rík-
isstjórn stendur fyrir, þegar
andúðinni á Netanyahu sleppir.
Af sömu ástæðum er full-
snemmt að útiloka það að Net-
anyahu muni eiga afturkvæmt í
embættið, sem hann hefur setið
í lengst allra. Eðli allra hluta er
þannig, að fljótt mun reyna á
hina nýju samsteypustjórn, en
hún treystir nú á minnsta mögu-
lega þingmeirihluta, einn mann.
Það má því ekkert bera út af og
fjarri því útilokað að aftur þurfi
að kalla ísraelska kjósendur að
borðinu – í fimmta sinn á tveim-
ur árum.
Netanyahu hefur
markað stór spor
í sögu Ísraels}
Tólf ára valdatíð lýkur
Þ
að er fagnaðarefni þegar baráttan
fyrir réttlæti ber árangur eins og
gerðist á síðasta þingfundi kjör-
tímabilsins þegar tvö baráttu- og
réttlætismál Flokks fólksins voru
samþykkt á síðustu mínútum þingsins.
Annars vegar var samþykkt að stofna emb-
ætti hagsmunafulltrúa aldraðra og hins vegar
að blindum og sjónskertum stæðu til boða
leiðsöguhundar sér að kostnaðarlausu.
Hagsmunafulltrúi aldraðra
Þeir sem komnir eru á eftirlaunaaldur eru
fjölbreyttur hópur einstaklinga sem búa við
mismunandi aðstæður, fjárhag og heilsu.
Hagsmunafulltrúa aldraðra er ætlað að vekja
athygli á réttinda- og hagsmunamálum þeirra, leiðbeina
þeim um réttindi sín og bregðast við telji hann á þeim
brotið. Að auki skal hann hafa frumkvæðiseftirlit með
persónulegum högum allra eldri borgara og jafnframt
gera tillögur um úrbætur á réttarreglum er varða þá,
ásamt því að hafa frumkvæði að stefnumarkandi um-
ræðu í samfélaginu um málefni eldra fólks.
Flokkur fólksins fagnar Hagsmunafulltrúa aldraðra
sem mun vinna ómetanlegt verk í þeirra þágu.
Leiðsöguhundar fyrir blinda
Þeir sem hafa fulla sjón eiga flestir erfitt með að setja
sig í spor hins blinda og sjónskerta.
Hins vegar á ég það ekki og tala því út frá eigin
reynslu þegar ég segi að sannarlega hefði ég
sloppið við margar bylturnar og pústrana í
gegnum lífið hefði mér auðnast sú gifta að
eiga slíkan samferðarfélaga og hjálpartæki
sem leiðsöguhundur er. Hann er einfaldlega
augu þess blinda og sjónskerta. Að meðaltali
hefur verið úthlutað einum leiðsöguhundi á
ári. Fjármagnið fengið með sjálfsaflafé eða
góðgerðarsöfnunum velviljaðra. Það eru 18
einstaklingar sem bíða nú eftir slíkri hjálp,
þannig að ef frumvarp Flokks fólksins hefði
ekki fengið farsælan endi þá myndi sá aftasti
í röðinni fá hjálpina eftir 18 ár.
Með frumvarpi Flokks fólksins er sam-
þykkt að ríkissjóður sjái um að tryggja ár-
lega fjármagn til að þjálfa og flytja inn leið-
söguhunda til samræmis við eftirspurn hverju sinni án
þess að notendur beri kostnað sem hlýst af öflun og
þjálfun slíkra hunda eða vegna flutnings þeirra til og frá
landinu hverju sinni.
Nú geta blindir og sjónskertir fagnað og Flokkur
fólksins óskar þeim til hamingju og þakkar Alþingi fyrir
að samþykkja þessa ómetanlegu hjálp fyrir alla þá sem á
henni þurfa að halda.
Flokkur fólksins hefur barist fyrir réttlæti og aldrei
kvikað frá sannfæringu sinni og stefnu sem kristallast í
einkunarorðum okkar, „Fólkið fyrst og svo allt hitt“.
Við leggjum stolt verkin okkar í dóm kjósenda.
Inga Sæland
Pistill
Baráttan ber árangur
Höfundur er alþingismaður og formaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
S
veitarfélög á Vestfjörðum
sem hafa sjókvíaeldi innan
sinna vébanda vilja að fjár-
munum sem ríkið innheimtir
í svonefndan fiskeldissjóð nýtist við-
komandi sveitarfélögum sem tekju-
stofn og verði þannig úthlutað sam-
kvæmt skýrum reglum en verði ekki
úthlutað til verkefna samkvæmt um-
sóknum.
„Við sem búum í þessum sam-
félögum horfum út á firðina og þá
miklu starfsemi
sem þar fer fram.
Okkur finnst það
grátlegt að þau
opinberu gjöld
sem greidd eru af
starfseminni skuli
ekki ganga til
sveitarfélaganna
til að styðja við
þennan rekstur og
þjóna honum
heldur séu þau
lögð í fiskeldissjóð sem við þurfum að
sækja í. Engin reynsla er komin á það
hvernig fjármunirnir skila sér til upp-
byggingar í sveitarfélögunum,“ segir
Ólafur Þór Ólafsson, sveitarstjóri
Tálknafjarðarhrepps.
Hann heldur áfram: „Við erum
hrædd. Sagan sýnir að við ríðum ekki
feitum hesti frá úthlutun fjár frá rík-
inu. Við óttumst að við séum að horfa
til þess að opinberar tekjur sem verða
til af starfsemi hér skili sér ekki inn á
svæðið,“ segir Ólafur.
Gjaldakerfi verði endurskoðað
Vestfjarðastofa hefur unnið að
ýmsum hagsmunamálum Vestfjarða á
sviði fiskeldis. Sjávarútvegssveit-
arfélögin hafa verið frá því í vetur rætt
saman til að reyna að stilla saman
strengina, svæðinu öllu til hagsældar.
Borið hefur á togstreitu um einstaka
mál en Ólafur Þór segir að hagsmun-
irnir fari mikið saman og það sé eng-
um til framdráttar að fara í kapphlaup
með tilheyrandi offjárfestingum. Sig-
ríður Kristjánsdóttir, framkvæmda-
stjóri Vestfjarðastofu, lagði ásamt
Bjarna Jónssyni fiskifræðingi fram
bókun á fundi samráðsnefndar sveit-
arfélaganna um fiskeldi í síðustu viku.
Þar er hvatt til þess að núverandi
gjaldaumhverfi hafna og reglugerð
fyrir Umhverfissjóð sjókvíaeldis verði
endurskoðað og breytt verði um áform
um ráðstöfun fiskeldisgjalds.
Ýmis álitamál eru um innheimtu
gjalda fyrir þjónustu hafna og grá
svæði. Hefur komið til málaferla á milli
Vesturbyggðar og Arnarlax vegna til-
tekinna mála og fleiri ágreiningsmál
eru uppi.
Stofnaður hefur verið með lögum
nýr sjóður, fiskeldissjóður, sem fær
hluta af gjöldum sjókvíaeldis. Honum
er ætlað að veita sveitarfélögum þar
sem fiskeldi er stundað styrki til upp-
byggingar innviða. Fyrir er umhverf-
issjóður sjókvíaeldis sem veitir meðal
annars styrki til rannsókna og mats á
burðarþoli vegna sjókvíaeldis.
Hvatt er til þess í bókun Vest-
fjarðastofu að stofnaður verði starfs-
hópur viðkomandi ráðuneyta og full-
trúa sveitarfélaga til að endurskoða
núverandi gjöld hafna vegna þjónustu
við fiskeldið og setja reglugerð fyrir
fiskeldissjóð. Einnig að endurskoða
reglugerð um umhverfissjóð sjókvía-
eldis. Markmiðið verði að ná utan um
heildargjaldtöku af fiskeldi og til hvers
sköttunum verði varið og hvernig tekj-
unum verði skipt á milli ríkis og sveit-
arfélaga.
Sveitarfélögin vilja að þau fái
skýrar heimildir fyrir töku þjónustu-
gjalda í höfnum og fyrir veitur og hins
vegar að gjald af eldiskvíum renni
beint til sveitarfélaganna og þannig
verði fiskeldissjóður óþarfur nema sem
innheimtustofnun.
Endurskoðun á reglugerð fyrir
umhverfissjóð miði að því að tryggja að
rannsóknir og vísindaþekking byggist
upp í nærumhverfi fiskeldisins.
Fiskeldisgjald renni
beint til sveitarfélaga
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Patreksfjörður Unnið við laxakvíar. Þorpið á Patreksfirði í fjarska. Sveit-
arfélögin eiga að fá þriðung þess gjalds sem innheimt er af starfseminni.
Ólafur Þór
Ólafsson
Fiskeldissjóður var stofnaður
með sérstökum lögum á árinu
2019, í tengslum við breytingar
á lögum um fiskeldi. Hann fær
tekjur af gjaldi sem ríkið leggur
á eldi lax og silungs í sjókvíum.
Þegar frumvarpið var lagt fram
var gert ráð fyrir að hann fengið
þriðung gjaldsins, um 114 millj-
ónir í ár, 198 milljónir á næsta
ári og 264 milljónir árið 2023.
Sjóðnum er ætlað að veita
sveitarfélögum þar sem fiskeldi
er stundað í sjókvíum styrki til
uppbyggingar innviða og þar
með samfélög og stoðir at-
vinnulífs. Áherslur hans eru
þessar: Styrkari samfélagsgerð
(menntun, menning, íbúaþró-
un), uppbygging innviða (at-
vinnulíf, þjónusta), tenging við
sjókvíaeldi (hafnir, aðstaða í
landi), loftslagsmarkmið og um-
hverfisvernd (fráveita, orku-
skipti, vatnsveita) og nýsköpun
sem tengist ofangreindu.
Sveitarfélögin þurfa að skil-
greina verkefni í ljósi áherslna
sjóðsins og sækja um styrki til
þeirra. Umsóknarfrestur er til
20. september næstkomandi.
Styrkja á
ýmsa innviði
FISKELDISSJÓÐUR