Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2014, Blaðsíða 49

Nátttröll, eru þau bara goðsögn?
einn henni boðar grand
skipt er um nafn og númer
og nú er það Suðurland.
Falleg er Bláskógarbyggðin
hún býr þar um sig í helli.
Flallgerður núna heitir
á heima í bláu felli.
Otta þar ýmsum vakti
á afskekktum sveitavegi
er menn gengu milli bæja
máske þeir fúndust eigi.
Enginn veit örlög hennar,
hvort enn vekur fólki hroll
orðin afspymu gömul
með alveg gráan koll.
I huga Sigþrúðar Sigurðardóttur verða kenni-
leiti og örnefni í Eiðaþinghá að sögu um
skötuhjúin Hömru tröllkerlingu og karl
hennar:
Fyrir langa, langa löngu bjó bóndi nokkur
er Ospakur hét á bæ er Ospaksstaðir heita
í Eiðaþinghá. Beint upp af bænum er gil
allnokkurt sem kallað er Stórásgil. I fýmdinni
var þannig háttað að lækur rann frá ijallinu
og niður um allvítt op, hvarf þar ofan í bergið
og birtist svo aftur neðar í landinu. Sjást þess
merki enn í dag að lækurinn hefúr grafið stóran
helli undir bergið en þak hellisins hefur með
tímanum fallið niður og Stórásgilið myndast.
Allstórt vatn var utan við gilið umkringt
þéttum birkiskógi sem heitir Vatnsskógur. í
þessu vatni var töluverð veiði. Ospakur bóndi
nýtti sér þessi hlunnindi sem voru rétt við
túnfótinn hjá honum. Atti hann forláta net sem
hann hafði riðið úr hrosshári og lagði hann
net sín í vatnið. Ekki skildi hann neitt í því að
þegar fór að húma, seinni part sumars, þá datt
jafnan niður öll veiði í vatninu og gekk svona
í nokkur ár. Vildi hann vita hverju þetta sætti.
Akvað hann kvöld eitt að dyljast í skóginum
nálægt vatninu og bíða átekta. Tunglið óð í
skýjum og farið að frysta.
Allt í einu heyrir hann umgang og er stigið
þungt til jarðar. Fram úr skóginum birtist
tröllkerling allferleg og dregur stóran belg á
eftir sér. Sér bóndi að hún fer að bjástra við
netið og er ekki lengi að Kreinsa úr því það litla
sem þar er, stinga því í belginn og skálma af
stað sömu leið og hún kom. Fer bóndi í humátt
á eftir henni og sér hvar hún hverfur inn í
þéttvaxinn skóginn þar sem lækurinn rennur
undan berginu. Forvitni hans rekur hann áfram
og ryður hann sér leið að bergveggnum. Allt
í einu er hann staddur í allstórum helli og
fellur lækurinn í fossi niður klettavegginn
og rennur áfram eftir hellinum miðjum. Við
hlið fossins sér hann tröllkerlinguna hella
úr belgnum í stóran pott á hlóðum og situr
tröllkarl við pottinn með sultardropa á löngu
nefinu. Ekki var bóndi nógu fljótur að hörfa
til baka og kemur tröllkarlinn auga á hann,
rís á fætur og öskrar:
Oboðinn hingað
ertu kominn
hvat viltu inn í
helli okkar
skítur litli
og skrattakollur.
Stekkur tröllkarlinn á fætur og er kominn að
bónda í þremur skrefum, þrífur hann upp og
setur hann í fjötra.
Líða nokkrir dagar og henda þau í hann
stirtlum og uggum en harla lítið virðist honum
þau sjálf hafa orðið til að éta. Sér bóndi að
honum mun bráð hætta búinn ef hann fínnur
ekki ráð til að losna frá þeim því þau muni
á endanum rífa hann í sig fái þau engan fisk
úr vatninu.
Einn daginn segir tröllskessa að nú sé
allur fiskur horfinn úr vatninu og ekki margt
til ráða og í bræði sinni hafi hún spyrnt í
vatnsbakkann og nú streymi vatnið niður
mýrar og engi neðan við vatnið. Sér nú bóndi
sér leik á borði og ákveður að freista þess að