Skírnir - 01.04.2009, Page 33

SKÍRNIR
HIN ALÞJÓÐLEGA FJÁRMÁLAKREPPA
31
stýra og dreifa áhættu og hjálpa fyrirtækjum og heimilum til að
mæta tímabundnum sveiflum í tekjum og halda þannig uppi mun
jafnari umsvifum og neyslu en ella. En það eru sveiflumagnandi
tilhneigingar fjármálakerfisins sem skipta meira máli þegar kemur
að því að varðveita stöðugleika kerfisins. Þær eiga sér í megin-
atriðum tvær rætur. I fyrsta lagi hefur það sýnt sig að mat kerfis-
ins á tímatengdri áhættu hefur tilhneigingu til að vera skakkt í
þeirri merkingu að metin áhætta er talin minnst nálægt hátindi
lánasveiflunnar og mest við lægsta punkt meðan þetta snýr öfugt
varðandi raunverulega áhættu. Þessi tilhneiging tengist því mann-
lega eðli að meta ávinning í núinu meira en framtíðaráhættu sem
liggur úti í enda líkindadreifingarinnar. I öðru lagi á sveiflumögn-
unareðli fjármálakerfisins rætur að rekja til samspils efnahags-
reikninga lánastofnana og lántakenda annars vegar og útlánavilja
og veðhæfni hins vegar. I uppsveiflunni aukast eignir í verði sem
eykur veðhæfni lántakenda, og lánastofnanir hafa á sama tíma
meiri útlánagetu og vilja þar sem þeirra eiginfjárstaða er að batna
af sömu orsökum. Regluverk á fjármálamarkaði, bókhaldsreglur
og launakerfi banka geta magnað þessa innbyggðu sveiflumögn-
unartilhneigingu. En það væri líka hægt að hanna þessi kerfi
þannig að þau dragi úr henni, en á það skorti í aðdraganda fjár-
málakreppunnar.17
Það voru einnig ákveðnar veilur í regluverki og eftirliti með
fjármálakerfinu sem áttu þátt í því að svo illa fór. Áhættumatskerfi
eftirlitsaðila byggðust að hluta til á sama grunni og áhættustjórn-
un fjármálastofnana sjálfra og höfðu sömu veikleika sem rætt var
um hér að framan. Við þetta bættist að regluverk og eftirlit hafði
tilhneigingu til að gera áhættu tengdum einstökum stofnunum
hærra undir höfði en áhættu kerfisins í heild. Regluverki og eftir-
liti með lausafjárstöðu var einnig ábótavant og athyglin beindist
einkum að því að meta eiginfjárstöðu og áhættu henni tengdri,
enda hafði ekki náðst sama samstaða á alþjóðavettvangi um reglur
17 Hagfræðingar Alþjóðagreiðslubankans hafa verið í fararbroddi í rannsóknum
á þessu sviði. Sjá t.d. Borio 2003; Borio, Furfine og Lowe 2001; Borio og White
2004.