Skírnir - 01.04.2009, Page 44

42
PÁLLSKÚLASON
SKÍRNIR
vitandi veru sem hvert okkar er. Og dómgreindin er hæfileikinn til
að fella dóma um gildi hlutanna, um gildi hvers sem vera skal,
jafnvel lífsins sjálfs. Eiginleg menntun felst í því að læra að sjá sér
farborða, móta samlíf sitt með öðrum í einkalífi og þjóðlífi og
þroska hugsun sína um lífið og tilveruna, sjálfan sig og annað fólk
og átta sig á því hvað skiptir máli og hvað ekki.
Helstu lífsverkefni og gildissvið þjóðfélagsins
Hér nefni ég þau þrjú lífsverkefni sem við stöndum öll frammi
fyrir hvar sem við erum í sveit sett. í fyrsta lagi þurfum við að
sinna líkamsþörfum okkar og afla þeirra efnislegu gæða sem eru
okkur nauðsynleg til að lifa. í öðru lagi þurfum við að móta lífið
með öðrum og taka tillit hvert til annars svo ekki fari allt úrskeiðis
í samlífi okkar. I þriðja lagi veit hvert okkar af sjálfu sér sem ein-
stakri hugsandi veru í óendanlega furðulegum heimi og þarf að
læra að glíma við hugsanir og tilfinningar, hvatir og ástríður sem
með slíkri veru bærast; sú glíma er ekki síst fólgin í því að vega og
meta hvað máli skiptir og fella dóma um allt milli himins og jarðar.
Þessi einfalda greining á lífsverkefnum okkar er ævaforn og á
grunni hennar hafa verið reistar ýmsar kenningar um mannlegt
samfélag, allt frá dögum Platons sem setti fram áhrifamiklar hug-
myndir í bók sinni, Ríkið, um skiptingu þjóðfélagsins í þrjú frum-
svið sem samsvarar að mestu leyti þeirri einföldu mynd sem ég
dró upp áðan af lífsverkefnum okkar: Hið fyrsta er að afla efnis-
legra lífsgæða, hið næsta er að móta samlíf okkar með öruggum
hætti og þriðja verkefnið er að skýra hugmyndirnar sem við þurf-
um að byggja á til að hugsa um veröldina.
I þessu erindi mun ég einkum leitast við að sinna þessu þriðja
verkefni og skýra nokkrar hugmyndir sem eiga að koma að gagni
við þá endursköpun íslensks þjóðfélags sem við Islendingar viljum
sennilega allir taka þátt í af fullum krafti á næstunni. Við viljum öll
eiga þátt í því að móta á Islandi gott og réttlátt þjóðfélag þar sem
fólk nýtur þess að lifa og getur orðið hamingjusamt. Og þá þurf-
um við að gera okkur skipulega grein fyrir þeim lífsgildum sem
nauðsynlegt er að leggja sérstaka rækt við.