Skírnir - 01.04.2009, Síða 217

SKÍRNIR FRJÁLSHYGGJAN, SJÖUNDA PLÁGA ÍSLANDS 215
hausinn? Þeir höfðu ávallt verið í höndum einkaaðila sem gjörþekktu
hið alþjóðlega bankakerfi. Samt gerðu þeir sig seka um fjárglæfra-
starfsemi af sama tagi og íslensku bankarnir. Anatole Kaletsky segir
að ein af ástæðunum fyrir þessu hafi verið trú á kreddur frjálshyggju-
hagfræðinnar. Hagfræðilegir ráðunautar bankanna hafi talið banka-
stjórunum trú um að í himnalagi væri að taka lán upp á 99 milljarða
þótt eigin fjármagn næmi aðeins 1 milljarði. Svo væri þjóðráð að nota
þessa 100 milljarða til áhættufjárfestinga, það væri í samræmi við
glæsileg stærðfræðilíkön frjálshyggjuhagfræðinnar. En meinið væri
að þessi líkön snerta hvergi jörðina. Lausnin væri róttæk endurskoð-
un hagfræðinnar (Kaletsky 2009). Er Þorvaldur tilbúinn til að taka
þátt í þeirri endurskoðun? Það er Hannes örugglega ekki, hann er
ekki þekktur fyrir andúð á frjálshyggjuhagfræði. Hann endurtekur
sína gömlu staðhæfingu um að verkalýðshreyfingin bæti ekki kjör
manna, ólíkt atvinnurekendum. Pálmi í Hagkaup hafi bætt kjör fá-
tækra meir en verkalýðsfrömuðirnir (Hannes H. Gissurarson 2008:
488). Víkur nú sögunni til Barböru nokkurrar Ehrenreich sem brá
sér í líki verkakonu til að kynnast kjörum verkafólks vestanhafs. Er
skemmst frá því að segja að hún telur eftir tilraun sína að fátækt
verkafólk vestra sé orðið hálfgildings þrælar almáttugra atvinnurek-
enda. Launin eru skömmtuð úr hnefa og starfsfólki sagt upp fyrir
minnstu yfirsjónir. Þess séu jafnvel dæmi að menn í fullri vinnu eigi
hvergi höfði sínu að að halla, sofi á götunni. Fyrirtæki eins og Wal-
Mart líða ekki félaga verkalýðssamtaka í starfsmannahópi sínum og
fer með búðarlokurnar eins og þræla. Þær eru oft neyddar til að
vinna yfirvinnu kauplaust. Ekki er ástandið skárra hjá ræstifyrir-
tækjum, sum þeirra banna starfsfólki sínu að neyta vökva meðan það
púlar. Ástæðurnar fyrir þessari bágu stöðu láglaunafólks eru margar.
Ein er skortur á velferð, önnur er stórminnkuð áhrif verkalýðsfélag-
anna, enda hafi ríkisstjórn Bush barist með ráðum og dáð gegn
verkalýðsfélögum í McStarfsgreinum með hræðilegum afleiðingum
fyrir fátækt verkafólk (Ehrenreich 2001). Þetta dæmi sýnir að Banda-
ríkjamenn velja ekki bara að vinna mikið eins og Hannes heldur,
margir þeirra eru undir miklum þrýstingi frá atvinnurekendum.
Staðreyndin er sú að vinnuálag vestanhafs hefur aukist á undanförn-
um áratugum, gagnstætt öðrum vestrænum ríkjum. Vestur-Evrópu-
menn vinna nú mun minna en þeir gerðu fyrir þrjátíu til fjörutíu