Syrpa - 01.02.1947, Síða 12

Um byggmgamálefni.
EFTIR GUNNLAUG HALLDÚRSSGN
Fram á þessa öld voru Islendingar svo umkomu-
lausir, að almenningi kom ekki til hugar að gera
sér vonir um sæmileg híbýli. Síðan þjóðin varð
fullvalda, hafa augu hennar opnast æ hetur fyrir
því, hver þröskuldur hin illu húsakynni voru heil-
brigði hennar og menningu. Húsabygging tók að
aukast stórum, og er stríðsgróði síðustu ára kom
til sögunnar, varð hún geysimikil. Þar sem að
umskiptin urðu svo snögg, varð mikið um mistök,
eins og vænta mátti. Nú stendur enn mikil bygg-
ingaöld fyrir dyrum, og mistökin verða að hætta.
Góður árangur er fyrst og fremst undir því kom-
inn, að almenningur átti sig á mikilvægi þessara
mála og kynni sér þau eftir megni. „Syrpa“ mun
framvegis flvtja ítarlegar ritgerðir um þetta efni
eftir arkitektana Gunnlaug Halldórsson og Hann-
es Davíðsson.
Tilgangur þessa greinaflokks er að beina athygli
fólks að ýmsum málefnum og viðfangsefnum
byggingarlistarinnar á Islandi. Fátt eitt af fram-
kvæmdum þjóðfélagsins mun á jafn áhrifaríkan
hátt snerta líf einstaklingsins og byggingarfram-
kvæmdirnar. Á sama hátt hefir skilningur og um-
gengnishættir almennings viðtæk áhrif á hygging-
armálin. Það ber því brýna nauðsyn til að gefa al-
menningi kost á að kynna sér, hvaða sjónarmið
ráða mestu í undirbúningi og framkvæmd þessara
mála, svo og að gera samanburð á þeim hugmynd-
um, sem hér ríkja, og hugmyndum, sem eru að
ryðja sér til rúms á þessum sviðum meðal annarra
þjóða.
Fyrsta skilyrðið til þess að geta leyst vandamál-
in er að gera sér ljóst, hvað eru grundvallaratriði.
En það vill oft verða svo, að menn ganga fram
hjá ýmsu eða kasta til þess höndunum, — ýmsu,
sem þó hefir mikla þýðingu, og gæti, ef rétt væri
á haldið, valdið straumhvörfum.
Þegar menn ætla að byggja sér hús, skapa sér
fastan dvalarstað, líta þeir oft á það, sem það eina,
er máli skiptir, að fá sér teikningu, og viða að sér
byggingarefni — svo er farið að byggja. En áður
en svo langt er komið, er þó að miklu leyti búið
að taka ákvarðanir um lífsskilyrði fólksins í því
□ G HANNEG DAVÍÐGGDN, arkitekta
húsi, sem það byggir sér á þessum ákveðna stað,
ræður hér um skipulag bæjarins.
Bæjarskipulagið er eitt af stærstu grundvallar-
atriðunum í lífi þjóðfélagsins og einstaklinganna.
Áður fyrr var sú venjan, að skipulag bæjanna var
það, að ákveða legu gatna og afstöðu þeirra hverr-
ar til annarrar. Á dögum einvaldanna voru stór-
bæir Evrópu mótaðir af viðhorfi einvaldans til
þjóðfélagsins. Nokkrar stórar, breiðar götur, sem
lokuðust af minnisvarðakenndum torgum eða stór-
hýsum valdamanna þjóðfélagsins. Við þessar göt-
ur fengu svo borgararnir að byggja hús sín. Þau
stóðu þar hlið við hlið, og runnu oftast saman í
eina heild, og reyndu að bera svip af húsum valda-
mannanna.
Hér í Reykjavík virðist svo sem skipulagið á-
kveðist eimþá að nokkru af sjónarmiðum, sem err
leifar frá þessum tíma.
Víða um heim eru þó aðrar hugmyndir að ryðja
sér til rúms í skipulagsmálunum, og má segja, að
á því sviði sé um róttæka byltingu að ræða. Nú-
tíma bæjarskipulag byggist á vísindalegri skil-
greiningu þeirra atriða, sem fyrir hendi eru, bæj-
armyndun, atvinnuvegum, atvinnumöguleikum,
skiptingu fólksins eftir starfsskilyrðum, fram-
leiðslumöguleikum o. s. frv. Skipulagið er þannig
orðið miklu meira en tæknilegt viðfangsefni fyrir
verkfræðinga. Það er orðið eitt hinna stóru hag-
fræðiviðfangsefna þjóðfélagsins.
Þá hafa komið fram ný sjónarmið á líffræði-
legu skipulagi hinna mismunandi bæjarhluta. Áð-
ur var gatnakerfið aðalatriðið, en nú beinist at-
hyglin fyrst og fremst að svæðinu milli gatnanna.
Það er þar, sem við eigum að búa. Þetta helst í
hendur við, að menn hafa viðurkennt þá stað-
reynd, að maðurinn sem lífvera er hluti af hinni
lifandi náttúru, og getur því aðeins lifað og notið
sín, að hann sé ekki fjarlægður um of frá henni.
Viðleitnin gengur því nú í þá átt, að minnka mis-
mun bæjar og frjálsrar náttúru.
1 þessari viðleitni hafa verið reyndar ýmsar leið-
ir, og bendir margt til þess, að byggingarháttur
íbúðarhverfanna verði annarsvegar lág einnar
hæðar hús, byggð á rúmgóðum lóðum, við mjóar,
s Y R P A