Syrpa - 01.04.1947, Qupperneq 5

menni gotnesku miðaldakirknanna — en á bak
við hinar glæstu hliðar bjó venjulegt fólk í óholl-
um, dimmum og þröngum íbúðum og „estetisku“
andrúmslofti löngu liðinna kynslóða — en þráði
birtu og yl.
Þetta hélzt óbreytt víðast hvar fram yfir alda-
mót og er raunar ráðandi víða ennþá, enda al-
mennt haldinn óviðráðanlegur fylgifiskur stór-
iðjunnar.
Fyrstir til að rumska urðu Englendingar, og
það þó þróun þeirra borga og bæja liafi verið allt
önnur og betri en á meginlandi álfunnar.
I lok aldarinnar sendi þingskrifari í enska þing-
inu, E. Howard að nafni, frá sér pésa, er hann
nefndi „To-morrow“. Ætlan Howards, sem var
rnikill hugsjónamaður og andvígur andlegri og
líkamlegri þvingun stórborganna, var að sýna
fram á, að hvorutveggja væri ábótavant, bæjarlífi
og sveitalífi.
Bæjarlífið var þrátt fyrir margfaldleik sinn ó-
heilnæmt og sólarsnautt, en hinsvegar gat hin
frjálsa náttúra ekki boðið börnum sínum ávexti
hins fjölbreytta lífs lista, vísinda og trúarlífs. Það
á að gera mönnum kleift að njóta samfélagsgæða
í frelsi og fegurð náttúrunnar. Þetta hugðist How-
ard framkvæma eins og teikningin á blaðsíðunni
á undan sýnir, en hún er úr bók hans, og var það
upphaf „Garden City“ — eða garðborgarhug-
myndarinnar, er síðan hefur gætt mjög í skipu-
lagsmálum urn allan hinn menntaða heim. Einnig
hér á landi hefur hún átt formælendur, einkum
prófessor Guðmund Hannesson, en áhrifa gætir
í nokkrum íslenzkum bæjarplönum.
Það var hugmynd Howards, að þetta gætu verið
sjálfstæðar borgir eða þá sjálfstæðar heildir í
beinu sambandi við stórborgina, en á milli þess-
ara fylgistjarna aðalkjarnans væru landbúnaðar-
svæði. í Letchworth, fyrsta bænum, sem byggður
var samkvæmt hugmyndinni, var á móti skipu-
lagsfræðinga 1920 samþykkt nánari skilgreining
garðborgarinnar á þessa leið: Garðbær er skipu-
lagður bær með heilsusanrlegum íbúðum og vinnu-
stöðum, nægilega stór til þess, að íbúarnir njóti
hinna félagslegu ávaxta bæjarlífsins — en heldur
ekki stærri — umkringdur landbúnaðarsvæði. All-
ar lóðir og lendur eru í eigu bæjarins eða á hans
valdi.
Eins og áður er sagt, gætti áhrifa lrugmyndar-
innar víða, og einn þeirra, er tók upp þráðinn,
var hinn heimskunni ameríski húsameistari Frank
Lloyd Whright. Er hann höfundur svipaðra hug-
mynda, er hann setti fram í fyrirkomulagsáætlun,
þekktri undir nafninu „Broadacre city“, en þar
gerist hann talsmaður náttúrunar, líkt og Rousse-
au, og sér hylla undir lausn þjóðfélagsvandamál-
anna með afturhvarfi til náttúru og landbúnaðar.
Þá skal stuttlega minnst á hugmyndir franska
snillingsins le Corbusier, sem tvímælalaust er
s YRPA
83