Syrpa - 01.04.1947, Page 10

Dr. JÚLÍUS SIGURJÓNSSON:
Samanburður á næringargildi
nokkurra algengra fæðutegunda
íslendingar urðu að berjast við hungur í meira en 600
ár. Nú er þeirri plágu létt af, að minnsta kosti í bili, en til-
tölulega skammt í burtu geisar ein hin mesta hungursneyð,
sem sögur fara af. Það er því frá sjónarmiði mannkynsins
í heild mikils um vert, að vel og hófsamlega sé farið með mat-
væli, hvar sem er á hnettinum. Fyrir einstakar þjóðir er fæðan
svo mikill útgjaldaliður, að skynsamleg hagnýting hennar er
veigamikið atriði að þvi, er afkomuna snertir og möguleikana
til sjálfsforræðis.
Sama er að segja um heimilin. Hagfræðingar telja, að með-
alstór fjölskylda með miðlungstekjum verji 40% tekna sinna
til matvælakaupa, og er því sýnilega mikið í húfi, að fyllstu
hagsýni sé gætt við þau og alla meðferð matarins. Sú ráðs-
Venjulegt eldsneyti, svo sem kol og mór, er
rnetið eftir hitagildi eða orkumagni, sem mælt
er í hitaeiningum (h.e.). Til þess að geta svarað
spurningunni, hvort sé ódýrara að kynda kolum
eða mó, er ekki nóg að vita, hvað kílógrammið
eða tonnið kostar af hvoru, heldur þarf einnig að
vita, hve margar hitaeiningar fást úr hverju kg
af hvoru um sig. Fáist 7 h.e. úr liverju grammi
kolanna, en úr mónum 3.5 h.e., verður dýrara
að kynda mó, ef tonnið af honum kostar nteira
en l/2 tonn af kolum. Samanburðinum má og haga
þannig að reiknað sé, hve margar hitaeiningar
fáist fyrir hverja krónu, eftir því hvort keypt eru
kol eða mór.
Sé nú litið á fæðuna eingöngu sem eldsneyti,
mætti fara eins að. Mætti þá sýna, að með núver-
andi verðlagi fást um 1800 hitaeiningar fyrir
hverja krónu, sem hveitibrauð er keypt fyrir, um
355 h.e. fyrir hverja krónu, sem varið er til mjólk-
urkaupa og fyrir krónuvirði kjöts, eggja og tó-
mata fást 230, 90 og 20 h.e.
En slíkur samanburður getur verið mjög vill-
andi, þegar um ólíkar fæðutegundir er að ræða
eins og í dæmunum, sem hér voru valin, því að
orkumagnið (hitagildið) eitt er mjög takmark-
aður mælikvarði á ágæti einstakra matvæla, þótt
oft megi hafa það til hliðsjónar. Þótt færri hita-
einingar fáist t. d. fyrir hverja krónuna, sem var-
mennska er að langmestu leyti í höndum húsmæðranna. Það
er því mikil nauðsyn, að konurnar geri sér grein fyrir hinni
miklu ábyrgð, sem á herðum þeirra hvílir í þessu efni, og að
þeim standi til boða fræðsla um það. Hverri húsmóður er
það hin mesta þörf að vita, hver efni eru nauðsynleg i fæðuna,
hvert er notagildi og heilnæmi hinna ýmsu matartegunda,
hverjir sjúkdómar orsakast af rangri samsetningu fæðunnar
og um verðlag fæðutegundanna miðað við gagnsemi þeirra.
.,Syrpa“ mun leitast við að flytja fræðslugreinar um þetta
efni eins oft og rúm hennar leyfir, og er neðanskráð grein
dr. Júlíusar Sigurjónssonar fyrsta sporið í þá átt, en hann
er eins og kunnugt er sérfræðingur í þessum málum og hefur
á hendi mikilvæg rannsóknarstörf á sviði þeirra fyrir ríkið.
ið er til mjólkurkaupa en brauðkaupa, fást að
auki fjölmörg mikilvæg kostaefni (vítamín, sölt)
úr mjólkinni, umfram það, sem fæst í brauðinu,
og það þótt af beztu gerð sé. Það er því eðlilegt,
að mjólkin sé dýrari miðað við hitaeiningar. En
auðvitað getur verðmunurinn orðið óeðlilega
mikill, en út í það skal ekki farið hér.
En þegar um fæðutegundir er að ræða, sem
eru líkar að samsetningu, er miklu auðveldara
að fá leiðbeiningu um, hvernig hagfelldust matar-
kaup verði gerð, með því að bera saman verð og
orkumagn, eða þá verð og magn aðal kostaefnis-
ins, ef orkumagnið er aukaatriði eins og t. d.,
þegar um ávexti er að ræða. Ávextir eru sem sé
ekki keyptir vegna orkumagns þeirra, það er
svo lítið, að ekki munar verulega um það,
heldur einkum vegna vítamínanna og þá fyrst
og firemst vegna C-vítamínsins. C-vítamínmagn
þeirra er því heppilegasti mælikvarðinn, sem á
þá verður lagður.
Nú er að jafnaði a. m. k. tífalt meira af C-víta-
míni í appelsínum en eplum (og einnig yfirleitt
meira af öðrum vítamínum og söltum) og er því
sýnilegt, að hagfelldara er, að öðru jöfnu, að
kaupa og flytja inn appelsínur (og líkt má segja
um sítrónur og ,,grape-fruit“) en epli og það,
þótt þær væru nokkru dýrari hvert kg.
Samanburður á kjöti, fiski og síld t. d. er og
88
SYRPA