Morgunblaðið - 25.09.2021, Page 58

58 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. SEPTEMBER 2021
Þ
egar ég gekk inní móttöku
Nýlistasafnsins tók við
mér rök og gljúp lykt sem
stafaði af innsetningu
þeirra Klavs Leipinš og Renâte
Feizaka „Hyperconnectivity 1“.
Verkið samanstendur af ílöngum
moldargörðum sem þekja hluta
gólfsins í sýningarrýminu. Ég
minnist á þessa upplifun mína
vegna þess að hún sló tóninn fyrir
það sem koma skyldi. En verk
þeirra Leipinš, Feizaka og Rai-
monda Sereikaité-Kiziria á samsýn-
ingunni Eins og þú ert núna var ég
einu sinni / Eins og ég er núna, svo
munt þú verða skoða náttúruleg
efni eins og mold, vatn, sólarljós og
nytjajurtir samhliða því að beina at-
hygli sýningargesta að endur-
teknum ferlum mannsins í sögulegu
samhengi, þá sérstaklega varðveislu
lífs.
Mold, sól, vatn og vindur
Ég gat ekki hrist af mér tilfinning-
una um hringrás, þá endalok og
upphaf og hugmyndina um heims-
slit (e. apocalypse) þegar ég skoðaði
sýninguna. Vissulega hjálpaði titill
hennar, Eins og þú ert núna var ég
einu sinni / Eins og ég er núna, svo
munt þú verða við þá afleiðslu. En í
þessu heimsslitasamhengi varð
steríli og líflausi sýningarsalurinn
að núllpunkti eða smáheimi grósku,
þar sem lífræn mold beið þess að
verða nýtt og skúlptúrarnir sem
vísuðu til lífsnauðsynlegra nátt-
úrufyrirbæra urðu að óði og jafnvel
áköllun til þessara sömu grunn-
stoða. En tilvist eða eyðing þeirra
markar upphaf eða endi á tilveru
mannsins á jörðinni.
Pólitískar kartöflur
Verk sýningarinnar mynda tvær
seríur sem tvinnast saman með
skemmtilegum hætti. Annars vegar
er það innsetning og myndbands-
verk þeirra Leipinš og Feizaka þar
sem maðurinn og kartaflan eru í
aðalhlutverki. Hins vegar eru það
innsetningar Sereikaité-Kiziria
sem má skoða sem endurgerðir eða
áköllun til náttúrufyrirbæra eins
og sólarinnar, byljandi fossins og
vindsins. Hún vinnur einnig með
afsteypur á sýningunni sem taka
sér hlutverk einhvers konar
óræðra steingervinga og undir-
strikaði enn frekar þessa tilfinn-
ingu mína um heimsslit, endalok og
upphaf.
Grunnþemað í myndbandsseríu
þeirra Leipinš og Feizaka eru kart-
öflur og koma listamennirnir fram
sem holdgervingar „Potato People“
eða kartöflufólksins, íklædd kart-
öfluskreyttum fötum. Titlar þess-
ara fjögurra verka seríunnar,
„Potato Beauty: au gratin“,
„Potato People: raw“, „Potato Poli-
tics: boiled“ og „Potato Atlas:
mashed“ vísa enn fremur á mis-
munandi eldunaraðferðir þessarar
nytjajurtar án þess þó að inntak
þeirra komi nokkuð nálægt eldhúsi
eða eldföstum mótum. Nærri lagi
væri að skoða titlana sem leiðarvísi
að sögu, nýtingu og jafnvel stétta-
skiptingu þeirra sem borða kart-
öflur. Kartöflur eru ódýr og nær-
ingarríkur matur, sem er víða
auðveldur í ræktun og hefur vegna
þessa gegnt nauðsynlegu hlutverki
í baráttunni við hungursneyð í
heiminum í gegnum tíðina. Upp-
runa kartöflunnar má rekja til Ink-
anna í Suður-Ameríku en þeir
fundu sér leið til Norður-Ameríku
og Evrópu eftir að Spánverjar
náðu yfirráðum í Perú á 16. öld.
En undir hvaða kringumstæðum
geisar hungursneyð? Sögulega hef-
ur hungursneyð vaxið samhliða
stríðum, nýlendutökum eins og
Spánverjar framkvæmdu forðum
daga og hernámi. Að þessu við-
bættu verður mér hugsað til
þurrka, flóða og loftslagsbreytinga
í nútímasamhengi. Því mætti skoða
þessi fjögur myndbandsverk sem
áminningu um mikilvægi kartöfl-
unnar á tímum samfélagslegra,
pólitískra, náttúrulegra þrenginga.
Kartöflu-„serían“ er því ekki
aðeins glettin leið til að fjalla um
þessa oft og tíðum lífsnauðsynlegu
nytjaplöntu heldur hefur kartaflan
djúpstæðar pólitískar skírskotanir.
Af moldu ertu kominn
Annað myndbandsverk þeirra
Leipinš og Feizaka,
„Hyperconnectivity 2“, myndar að
mínu mati góðan upphafspunkt
fyrir sýninguna. En verkið sýnir
listamennina tvo liggjandi í mold-
arbeði, grafkyrra, nakta, mjúka til
augnanna með vott af Mónu Lísu-
brosi á vörunum. Vatn seytlar
smám saman að þeim úr öllum átt-
um. Því meira vatn sem flæðir inn
á beðið og yfir þau, því oftar
bregður fyrir litlum hreyfingum í
útlimum þeirra sem síðan ýkjast
þegar á líður. Svo virðist sem vatn-
ið gæði þau lífi. Þegar þau eru
komin nánast í kaf leysast þau upp
með kaótískum hætti og sameinast
moldinni og vatninu. Verkið sýnir
upphafið eða hvernig líf kviknaði
við umsköpun þessara fjögurra
elementa og þar er vatnið í aðal-
hlutverki.
Eftir að ég hafði dvalið í myrkv-
uðu moldarbeðinu með þeim Leip-
inš og Feizaka steig ég aftur fram
í sýningarsalinn og þá blasti við
mér glitrandi sólin hennar Serei-
kaité-Kiziria sem ofin er úr gyllt-
um neyðarteppum ásamt loftháa
fossinum hennar „Here or Rather
Where“. Sýningarsalurinn sýndist
bjartari en áður og skerpti þessi
umsköpun sem ég hafði orðið vitni
að í verkinu á inntaki sýningar-
innar, þá sérstaklega nálgun minni
og hugmyndinni um heimsslit og
hringrás lífsins.
Sýningin Eins og þú ert núna
var ég einu sinni / Eins og ég er
núna, svo munt þú verða er vel
heppnuð og vekur áleitnar spurn-
ingar án þess þó að vera heilt yfir
alvarleg. Ekki síður er frábært að
sjá listamenn frá Austur-Evrópu fá
frekara tækifæri til sýningarhalds
og þar stendur Nýlistasafnið sig
vel sem miðstöð grasrótarinnar á
sviði sjónlista, óháð uppruna.
Hyperconnectivity 2 Myndbandsverk Leipinš og Feizaka myndar að mati rýnis góðan upphafspunkt fyrir sýn-
inguna. Verkið sýnir listamennina liggjandi í moldarbeði, grafkyrra og nakta með vott af Mónu Lísu-brosi.
Nýlistasafnið
Eins og þú ert núna var ég einu sinni
/ Eins og ég er núna, svo munt þú
verða bbbbn
Sýning á verkum Klâvs Leipinš, Renâte
Feizaka og Raimonda Sereikaitë-Kiziria.
Sýningarstjóri: Katerína Spathí.
Sýningu lýkur 3. október.
KARINA HANNEY
MARRERO.
MYNDLIST
Í Nýló Líflaus sýningarsalur verður að núllpunkti eða smáheimi grósku, þar sem mold bíður þess að verða nýtt og
skúlptúrarnir sem vísa til lífsnauðsynlegra náttúrufyrirbæra verða að óði og jafnvel áköllun til þeirra grunnstoða.
Ljósmyndir/Vigfús Birgisson
Um heimsslit og pólitískar kartöflur
Haustsýning Skaftfells, Slóð, verður
opnuð í dag, laugardag, kl. 16. Á
henni sýna Anna Júlía Friðbjörns-
dóttir og Karlotta Blöndal saman en
unnu verkin hvor í sínu lagi þótt báð-
ar vísi í fornleifafundinn á Vestdals-
heiði árið 2004 sem samanstóð af
mannabeinum, skartgripum og gler-
perlum og er talinn vera frá miðri tí-
undu öld.
Anna Júlía vinnur einnig með fjar-
skiptatækni sem hefur tengingu við
tæknisögu Seyðisfjarðar og berast í
verkum hennar ávörp úr fortíð og inn
í nútíð og milli manns og náttúru, eins
og því er lýst í tilkynningu. Segir að
þeim sé ætlað að berast á milli
tveggja heima en flakka í rauninni á
milli óravídda.
Verk Karlottu hverfast um fjall-
konuna sjálfa og fundarstað mun-
anna, segir í tilkynningu en Karlotta
kannaði staðinn nokkrum sinnum í
sumar og vann þar verk undir berum
himni í tilraun til að fanga umhverfið
og stemninguna á svæðinu. Við túlk-
un sína og skrásetningu vann hún
undir formerkjum og aðferðafræði
myndlistar en til hliðsjónar nýtti hún
sér rannsóknir Rannveigar Þórhalls-
dóttur fornleifafræðings sem skrifaði
um fundinn í meistararitgerð sinni.
„Úrvinnsla og framsetning á verk-
um Karlottu og Önnu Júlíu opnar á
hugleiðingar um tíma og rúm sem
þær þræða sig í gegnum og skapa
með útkomu sinni vettvang þar sem
nútími og fortíð mætast,“ segir í til-
kynningu.
Anna Júlía vinnur þvert á miðla og
skoðar mengið á milli vísinda og
menningar í verkum sem taka mið af
samtíma og sögulegum málefnum.
Hún hefur tekið þátt í fjölda samsýn-
inga og haldið fjórar einkasýningar á
Íslandi og var tilnefnd til Íslensku
myndlistarverðlaunanna 2018 fyrir
sýninguna Erindi í Hafnarborg.
Karlotta vinnur með ólíka miðla, allt
frá teikningu, málun til útgáfu,
umhverfisverka og gjörninga. Verk
hennar kanna mörk og blöndun
vídda, þess andlega og efnislega, þess
er tengist skynjunum og þess fræði-
lega, segir í tilkynningu og að oft sé
ákveðinn staður viðfangsefni verk-
anna og þau gjarnan gjörningatengd
og feli í sér þátttöku af einhverju tagi.
Anna Júlía og Karlotta
sýna saman í Skaftfelli
Anna Júlía
Friðbjörnsdóttir
Karlotta
Blöndal
Boðið verður upp á ljóðadagskrá í
Deiglunni á Akureyri í dag, laug-
ardag, kl. 18. Verður þar leitað
svara við spurningunni hvernig
Jónas Hallgrímsson hefði ort
kvæðaflokkinn „Annes og eyjar“ nú
á tímum loftslagsbreytinga. „Þess-
ari spurningu er auðvitað ekki
hægt að svara en Anton Helgi Jóns-
son hefur ort „tilgátukvæði“ sem
kallast á við liðna tíma og skoðar
áfangastaði þjóðskáldsins í ljósi
nýrrar þekkingar,“ segir í tilkynn-
ingu. Mun Anton lesa kvæði Jón-
asar og sín eigin og tengja þau sam-
an með því að rekja tilurð kvæða
Jónasar og
hvernig þau
kveiktu nýjar
hugsanir á okkar
ógnvænlegu tím-
um. Í „Annesjum
og eyjum“ fór
Jónas kringum
landið og upp á
hálendið en Ant-
on fetar í slóð
hans og reynir að
endurvekja andblæinn úr kvæðum
hans í sínum og eru nýju kvæðin ort
undir sama bragarhætti og Jónas
notaði.
Jónas á tímum loftslagsbreytinga
Anton Helgi
Jónsson
Myndlistarmað-
urinn Kristján
Guðmundsson
opnar sýningu í
dag, laugardag,
kl. 16 í Galleríi
Úthverfu, í sam-
vinnu við
Slunkaríki á
Ísafirði.
Kristján opn-
aði fyrst sýn-
ingu í Slunkaríki á kosningadegi
árið 1987 og síðan þá hefur skap-
ast hefð fyrir því að listamaðurinn
komi vestur með sýningu þegar
kosið er til Alþingis, segir í til-
kynningu.
Kristján var einn stofnenda
SÚM-hópsins um miðjan sjöunda
áratuginn, hreyfingar ungra fram-
sækinna listamanna, og er hann
með virtari listamönnum þjóð-
arinnar. Verk hans einkennast af
einfaldri og formfastri framsetn-
ingu í bland við ljóðrænu þar sem
iðulega bregður fyrir heimspeki-
legri nálgun og djúpri og ísmeygi-
legri kímni, svo vitnað sé í til-
kynningu.
Kristján var fulltrúi Íslands á
Feneyjatvíæringnum 1993 og hef-
ur hlotið fjölda viðurkenninga og
verðlauna fyrir myndlist sína og
má af þeim nefna sænsku
Carnegie-myndlistarverðlaunin.
Hefð fyrir sýningu
á kosningadegi
Kristján
Guðmundsson
Ungur íslenskur áhugaleikari,
Roman Ægir Fjölnisson, er kominn í
úrslit í alþjóðlegri einræðukeppni
sem fram fer á netinu og nefnist
World Monologue Games. Keppn-
inni er skipt í nokkra flokka og er
Roman í svokölluðum hraðflokki.
Keppnina má finna á slóðinni mono-
logues.com.au/WMG.
„Við erum 16 eftir og ég lenti í
öðru sæti í síðustu umferð og hef
möguleika á að verða í fyrsta sæti í
allri keppninni ef mér gengur svona
vel áfram,“ segir Roman. Í hans
flokki megi einræðan ekki vera
lengri en ein mínúta. „Þetta er sami
mónólogurinn, þegar þú sendir inn
fyrsta myndbandið þá velurðu þinn
mónólog og held-
ur honum út
keppnina og ger-
ir hann alltaf upp
á nýtt fyrir „live
stream“-ið sem er
í gangi,“ útskýrir
Roman. Einræð-
an sem hann valdi
sér er fengin frá
Jókernum úr
kvikmyndinni
The Dark Knight. Roman og bendir
á að hægt sé að kjósa keppendur í
lifandi streymi á YouTube. Roman
er á leiklistarbraut í Borgarholts-
skóla og hefur einnig sótt ýmis leik-
listarnámskeið.
Kominn langt í einræðukeppni
Roman Ægir
Fjölnisson