Klifur : fréttablað Sjálfsbjargar, landssambands fatlaðra - 15.06.2003, Blaðsíða 18

Klifur
er andleg fötlun, getur líka verið lík-
amleg og það flokkast auðvitað
undir fötlun. Hóparnir eru mjög
mismunandi, en engu að síður er
fötlun yfirhugtak í samræmi við
lögin. Lögin unt fatlaða voru end-
urskoðuð 1992 en þau héldu sama
nafninu og eru í gildi enn þann dag
í dag. Þar er tekið fram hvaða hópar
fatlaðra falla undir þessi lög. Varð-
andi skólamálin sem heyra undir
menntamálaráðuneytið þá eru enn-
þá til sérstakir skólar fyrir þroska-
hefta, eins og Öskjuhlíðarskólinn og
Safamýrarskólinn, en engu að síður
hefur það færst í aukana að þroska-
heftir séu í almennum skóla. Sam-
kvæmt grunnskólalögunum eiga all-
ir rétt á að vera í almennum grunn-
skóla. Hins vegar verður að vega og
meta í hverju tilfelli fyrir sig þegar
um er að ræða alvarlega þroska-
skerðingu hvort viðkomandi sé
undir það búinn að fara í almennan
skóla. I þessu sambandi má nefna
að það hefur orðið gríðarleg þróun á
hjálpartækjum, sem þekktust ekki
fyrir tveimur áratugum síðan, hjálp-
artæki sem gerir þessum hópi auð-
veldara um vik.“
Staðan ásættanleg?
Aðspurð um stöðu fatlaðra hér á
landi segir Margrét að þrátt fyrir
þær miklu breytingar sem hafi orðið
þá sé staðan ekki ásættanleg að öllu
leyti. „Miðað við þann árangur sem
hefur þó náðst á seinustu tveimur
áratugum tel ég að við höfum í
rauninni náð meiri árangri á stuttum
tíma heldur en aðrar þjóðir og
stöndum að mörgu leyti jafnfætis
nágrannaþjóðum okkar, jafnvel
framar að sumu leyti. I því sam-
bandi get ég nefnt skammtímavist-
un og stuðningsfjölskyldur en sam-
kvæmt lögum eiga foreldrar hér á
landi rétt á þeirri þjónustu fyrir fötl-
uð börn sín. Islenska ríkið greiðir
fyrir þessa þjónustu að fullu en ann-
ars staðar á Norðurlöndunum er
þetta ekki fyrir hendi í eins ríkum
mæli. I Svíþjóð og Danmörku geta
foreldrar t.d. ekki fengið bæði
stuðningfjölskyldu og skammtíma-
vistun þeir verða að velja á milli og
þurfa auk þess að greiða hluta af
Markmiðið er að þjóðfélagið
verði þannig úr garði gert að
sem minnstar hindranir verði
á vegi þeirra sem búa við
hömlun. Einnig að sem
minnst sundurgreining verði
millið fatlaðra og ófatlaðra,
enda má segja að þróun und-
anfarinna ára hafi markvisst
orðið í þá átt að fatlaðir sœtu
við sama borð og ófatlaðir.
kostnaðinum, þannig að við stönd-
um að minnsta kosti framar að
þessu leyti. Varðandi blöndun í
skóla veit ég ekki betur en að við
séum komin jafnlangt og Norður-
landaþjóðimar.
Hins vegar er eitt og annað sem er
ekki ásættanlegt við stöðu fatlaðra
hér á landi, og kannski verður það
aldrei þannig að allt verði ásættan-
legt. Málaflokkur fatlaðra hlýtur að
þróast eins og aðrir málaflokkar í
þjóðfélaginu. Þróunin tekur aldrei
enda, hún heldur alltaf áfram. Það
baráttumál sem mér virðist hafa
verið mest áberandi síðustu misseri
er varðandi örorkubæturnar, sem fé-
lög öryrkja hafa verið að berjast
mjög mikið fyrir. Nú er að vísu
búið að gera nýja samþykkt um að
hækka bætur til ungra öryrkja, sem
vonandi gengur fljótlega í gegn. Ég
tel að afnema þurfi tekjutengingar í
mun meira mæli en nú er gert. Það
gengur ekki að um leið og fólk fær
laun þá séu bætur þess skertar. Nú-
verandi kerfi er letjandi og því þarf
að breyta verulega. Annað sem má
nefna er skortur á húsnæði, sérstak-
lega á Stór-Reykjavíkursvæðinu.
Gera þarf átak í þeim málum.
Einnig tel ég að gera þurfi verulegt
átak í starfsmenntun og starfsþjálf-
un fyrir fatlaða. Eftir því sem hin
almennu menntatilboð verða meiri
og betri þá sé ég fyrir mér að það
verði auðveldara fyrir fatlaða að
komast inn á vinnumarkaðinn, svo
framarlega sem t.d. aðgengi er í lagi
og viðeigandi hjálpartæki eru fyrir
hendi Fatlaðir geta kannski ekki
unnið öll störf, þeir geta unnið sér-
hæfð störf. Hjá Hringsjá, starfsþjálf-
un fatlaðra, hefur t.d. verið lögð
mikil áhersla á að kenna fólki á tölv-
ur sem er góður undirbúningur fyr-
ir þátttöku í atvinnulífinu.“
Fatlaðir ekki nógu sýnilegir
Að sögn Margrétar hefur viðhorfið
til fatlaðra breyst mikið frá því um
1980. „Fyrir þann tíma voru fatlað-
ir nánast aldrei sýnilegir í þjóðfélag-
inu. Það var hreinlega ekki reiknað
með því að þeir ættu erindi út í
samfélagið. Hins vegar finnst mér
að fatlaðir mættu vera mun sýnilegri
í þjóðfélaginu. Þeir verða að láta
meira á sér bera. Það mun eflaust
skila þeim betri árangri í sinni bar-
áttu. Eitt af því sem ég tel vera
grundvallaratriði í þeirra baráttu er
að samvinna náist milli hagsmuna-
samtaka fatlaðra og stjórnvalda.
Mjög mikilvægt er að viðkomandi
aðilar geti starfað saman, vegna þess
að ef það er eilíf barátta þama á
milli, þá verður árangurinn ekki
mikill.“
Framtíðarsýnin
Aðspurð að lokum um framtíðarsýn
hennar í málefnum fatlaðra, segir
Margrét að það sé sú framtíðarsýn
sem allir hljóti að hafa. „Markmið-
ið er að þjóðfélagið verði þannig úr
garði gert að sem minnstar hindranir
verði á vegi þeirra sem búa við
hömlun. Einnig að sem minnst
sundurgreining verði millið fatlaðra
og ófatlaðra, enda má segja að þróun
undanfarinna ára hafi markvisst orð-
ið í þá átt að fatlaðir sætu við sama
borð og ófatlaðir. I kjölfar meiri og
fullkomnari tækni við gerð margs-
konar hjálpartækja, námsgagna, svo
og betra aðgengi að hverskyns upp-
lýsingum og boðskiptaleiðum, ættu
möguleikar fatlaðra að geta aukist
verulega í þá átt að verða virkir þátt-
takendur í þjóðfélaginu og lifa eðli-
legu lífi við hlið ófatlaðra.“
Texti: Kristrún M. Heiðberg.
18