Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.09.2021, Blaðsíða 8

8http://www.ætt.is
Fréttabréf Ættfræðifélagsins í september 2021
aett@aett.is
eins og með þurfti. Þegar þeir fóru að skjálfa kvaðst
hún hafa hætt að óttast um líf þeirra.
Dísa frænka
Meðan enn var starfsemi á Hólnum var mjög vinsælt
að fara í reiðtúr þangað úr bænum á sunnudögum.
Þá var líka gjarnan riðið inn í Marardal, þröngan dal
norðan við bæinn, en þar voru fyrrum geymd naut.
Þórdís Jónsdóttir, föðursystir mín, fædd 1914,
síðar húsfreyja í Hveragerði, ólst upp hjá Valgerði
og Sigurði á Hólnum frá fjögurra ára aldri. Oft fóru
þau Ragnar faðir minn og Ingveldur amma mín að
heimsækja hana á Hólinn til Valgerðar. Valgerður
flutti síðar einnig í Hveragerði og oft hitti ég hana hjá
Dísu frænku minni í Frumskógum 2, skáldagötunni
góðu. Alltaf var hún á íslenskum búningi, reist og
glæsileg. Hún lést 1957. Annar góður gestur hjá Dísu
frænku minni var Lína, sem hét fullu nafni Einarlína,
og var vinnukona hjá Valgerði lengst allra, og bjó
með henni í alls þrjátíu og sjö ár. Hún var daglegur
gestur hjá Dísu frænku, leit alltaf inn þegar hún kom
frá því að sinna kindunum sínum. Það sama gilti um
dætur Valgerðar, þær Áslaugu og Guðríði, þær héldu
alla tíð vinskap við Dísu.
Dísa frænka mín fékk gott uppeldi hjá Valgerði og
heimilið var eins og besti húsmæðraskóli. Þar kynnt-
ist hún einnig eiginmanninum, Eyþóri Ingibergssyni
múrara, sem eldri uppsveitamönnum var að góðu
kunnur. Hann var þá vinnumaður hjá Valgerði. Á
Hólnum fæddist líka elsti sonur þeirra Dísu og Eyþórs,
hann Baldur frændi minn.
Endalokin
Árið 1929 höfðu þau Sigurður og Valgerður eins og
áður sagði, ráðist í að byggja 140 fermetra steinhús
á Kolviðarhóli, kjallara hæð og ris. Megineinkenni
hússins voru þrjár svipmiklar burstir. Arkitektinn var
Guðjón Samúelsson, húsameistari ríkisins. Húsið
þótti afar glæsilegt.
En allt tekur enda, tímarnir breytast, þörfin fyrir
athvarf og skjól gegn veðri og vindum er ekki leng-
ur fyrir hendi, vegurinn austur yfir fjall liggur ekki
lengur framhjá, Sigurður dáinn og Valgerður eldist.
„Jarðraskið jafnast og grær og jurtirnar finna sér stað“
eins og Guðmundur Böðvarsson skáld orðar það svo
fallega. Árið 1970, eftir margra ára niðurlægingu
staðarins, moluðu stórvirkar vinnuvélar niður sköp-
unarverk Guðjóns Samúelssonar, með burstunum
þrem, á Kolviðarhóli. Allt sem minnir á fortíðina er
horfið, gamla koparklukkan löngu hætt að hringja
og vísa mönnum veginn, en milli gufustrókanna
glittir í lítið leiði, leiði þar sem síðustu gestgjafarn-
ir á Hólnum fengu sína hinstu hvílu, að loknu ómet-
anlegu dagsverki. Aðeins sagan er eftir, saga merkrar
starfsemi á nokkrum gulnuðum blöðum.
Helstu heimildir
Saga Kolviðarhóls Skúli Helgason 1959
Bergsætt 1932 og 1966 Guðni Jónsson
Íslenskir sagnaþættir og þjóðsögur IV og IX Guðni
Jónsson
Þór Vigfússon Í Árnesþingi vestanverðu Árbók
Ferðafélags Íslands 2003
Ævisaga Jóns Steingrímssonar 1945
Gísli Sigurðsson Kolviðarhóll Lesbók Mbl. 21. mars
og 7. apríl 2001
Ferlir netsíða
Blanda 19.-22. hefti 0101 1936
Magnús Grímsson, 1985. Um vegagerð og
hestvagnaferðir á Suðvesturlandi. Landnám Ingólfs.
Nýtt safn til sögu þess, 2. bindi. Reykjavík. Félagið
Ingólfur.
Byggðasafn Árnesinga/ Lýður Pálsson
Íslendingabók
Espólín
Munnlegar heimildir:
Þórdís Jónsdóttir húsfreyja í Hveragerði
Ragnar Jónsson faðir minn
✽ ✽ ✽ ✽ ✽
Klukkan og leitin langa
Koparklukka, barmavídd 24,0 cm og hæðin 24,0 cm.
Þyngd 7.8 kg. Koparklukka sem var notuð í gamla
sæluhúsinu á Kolviðarhóli og hringt í dimmviðrum,
vegfarendum til leiðbeiningar heim á Hólinn. Hún
var sett þar upp 1885 og tekin niður mögum áratug-
um seinna, en þó lengi geymd á Hólnum, uns hún
Þórdís Jónsdóttir, föðursystir mín, ólst upp á Hólnum
hjá Valgerði og Sigurði frá fjögurra ára aldri. Vistin þar
var sem besti húsmæðraskóli.