Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.09.2021, Side 18

18http://www.ætt.is
Fréttabréf Ættfræðifélagsins í september 2021
aett@aett.is
Hann pabbi minn ólst upp í sárri fátækt í Pólunum
í Reykjavík. Þar og í Bjarnaborg, þar sem hann ólst
upp sín fyrstu ár, bjó fátæka fólkið, einstæðar mæð-
ur, óreglufólk og einstæðingar. Hann var fæddur árið
1912, hét Ragnar Jónsson, og byrjaði snemma að
æfa fótbolta með Fram, vann hér og þar og hjálpaði
fátækri, einstæðri, móður sinni að halda í þeim lífinu.
Eldri bróðir hans, Elías, og yngri systir hans Þórdís,
höfðu ásamt honum verið sett í fóstur árið 1918, þeg-
ar Ingveldur amma mín veiktist, trúlega í Spönsku
veikinni. Elías fór að Hömrum í Grímsnesi og Þórdís
fór að Kolviðarhóli. Pabbi fór að Minni-Borg í
Grímsnesi. Hann var sá eini sem kom aftur heim. Hin
tvö komu aldrei aftur í hlýjan móðurfaðminn, aðeins
hann faðir minn, og hann varð móður sinni því einkar
kær. Ingveldur amma mín vann áratugum saman við
að þvo þvott í Þvottalaugunum fyrir efnameira fólk
í bænum. Hún var alltaf einstæð og alla ævina mjög
reglusöm og dugleg.
Þótt hann faðir minn væri af reykvísku kyni langt
aftur í ættir, en hann var 9. kynslóðin Reykvíkingur,
kominn af Hjaltalínum, lögréttumönnum og lögsögn-
urum, þá hafði hann alltaf minnimáttarkennd yfir
fátækt og aðbúnaði æskuáranna. Í Pólunum var alls
lags fólk og staðurinn hafði á sér fremur slæmt orð.
Oft var talað um Pólaskrílinn. Pabbi fann fyrir þessu
áliti alla sína ævi, þótt hann flytti þaðan strax og hann
gat, eða um tvítugt, þegar hann kynntist Björg, móð-
ur minni.
Sjálfur var hann alla tíð reglumaður og bragðaði
aldrei áfengi. Hann æfði, eins og áður sagði, fótbolta
með fótboltafélaginu Fram, frá unga aldri, og sagði
alltaf að fótboltinn hefði bjargað sér frá öllu illu.
Hann lék síðast með liðinu sínu árið 1943, árið sem
ég fæddist. Þá hafði hann leikið ótal leiki, m.a. með
landsliðinu, og farið í frækilega ferð til Danmerkur
rétt fyrir stríð, þar sem þeim var tekið sem þjóðhöfð-
ingjum, hjá Dansk Bollspels Union.
Móðir mín var ættuð vestan af Fellsströnd í
Dalsýslu, af vel gefnu bændafólki. Faðir hennar
var búfræðingur frá Ólafsdal, á heimilinu var mikil
menning, mikið ort, lesið og lært. Afi minn kenndi
öllum börnunum sínum heima alla tíð. Mamma var
ein tíu systkina og kom sextán ára til Reykjavíkur. Þar
kynntust þau pabbi, stofnuðu fjölskyldu í miðri krepp-
unni,og eignuðust, bláfátæk, eldri systur mína, Erlu.
Til marks um dugnað þeirra og staðfestu þá ákváðu
þau að hrúga ekki niður börnum, eins og svo margir
gerðu og gerðu sínar ráðstafanir. Katrín Thoroddsen
læknir var þá nýkomin heim frá námi og auglýsti í
dagblöðunum hettuna, getnaðarvörn fyrir konur. Það
var því ekki fyrr en átta árum síðar, þegar foreldrar
mínir voru búnir að koma undir sig fótunum, að ég
leit dagsins ljós.
Þau pabbi og mamma áttu saman gott líf, voru sam-
stíga í lífsbaráttunni. Harðdugleg og vinnusöm. Þau
eignuðust sína eigin íbúð á Hofteigi 4, þar sem sonur
minn, og nafni hans Ragnar, býr enn í dag. Pabbi vann
sem baðvörður í Austurbæjarskólanum í tæp fjörutíu
ár og blessaði alltaf það að hafa fasta vinnu.
Í fyllingu tímans féll pabbi frá, hann lést tæplega
áttræður, en mamma varð níutíu og fjögurra ára.
Hún tókst á við elli kerlingu árum saman. Ég var
henni innan handar, bjó í næsta húsi og það varð að
venju að ég fór með hana í bíltúr á hverjum degi. Oft
enduðum við í kaffi uppi í Perlu. Svo var það einn
dag, mamma var þá komin yfir nírætt, orðin samansig-
in og gömul, að við leiddumst inn gólfið á kaffistofu
Perlunnar. Ég man hvernig bláa popplínkápan hékk á
þunnum öxlum hennar. Þá mætir okkur nágrannakona
mín, Sólveig Sveinsdóttir frá Víkingavatni, ásamt
móður sinni, Guðrúnu Jakobsdóttur. Við heilsumst og
hún kynnir okkur mömmu og segir. „Mamma, þetta
er hún Guðfinna Ragnarsdóttir menntaskólakennari,
og þetta er hún móðir hennar, Björg Guðfinnsdóttir,
systir Björns Guðfinnssonar málfræðings.
Guðrún varð á augabragði sem uppljómuð og sagði,
um leið og hún leit á mömmu, þau orð sem ég aldrei
mun gleyma: „Ert þú gáfaða stúlkan hans Ragga, að
vestan?“ „Gáfaða stúlkan“! Ég skildi í fyrstu ekki
hvað hún var að meina. Þarna stóð hún mamma mín
á tíræðisaldri, gömul, hokin, grá og þreytt og Guðrún
ávarpaði hana sem gáfuðu stúlkuna að vestan!!! Ég
hváði, og fékk þá skýringu á þessu undarlega ávarpi.
Skýringu sem mér þykir ákaflega vænt um og segir
margt um stéttaskiptingu þessa tíma.
Þannig var að Guðrún hafði á sínum yngri árum
unnið hjá „Áfenginu“ og þar vann líka Ólafur
Halldórsson, sem lék með pabba árum saman í Fram.
Pabba mínum úr Pólunum. Og einn daginn, fyr-
ir mörgum, mörgum áratugum, hafði Ólafur kom-
ið í vinnuna og sagðist aldeilis hafa fréttir að færa:
Hann Raggi væri farinn að vera með systur Björns
Guðfinnssonar málfræðings, en hann var um þær
mundir með íslenskukennslu í útvarpinu og þekktur
Guðfinna Ragnarsdóttir:
Gullmolinn
Gáfaða stúlkan að vestan...