Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.09.2021, Qupperneq 20

20http://www.ætt.is
Fréttabréf Ættfræðifélagsins í september 2021
aett@aett.is
Það eru sannarlega sögurnar sem glæða ætt-
fræðina lífi, sumar sannar, aðrar lognar eða lítið
breyttar- en allar spennandi. Og þegar skrifleg-
um heimildum sleppir er munnlega geymdin oft
drjúg. Það sannast á mágkonu minni, Guðrúnu
Ásu Grímsdóttur, sagnfræðingi og rannsókn-
arprófessor, sem hefur varðveitt frásögn sem
gengið hefur frá manni til manns í fimm ættliði.
Sú er um hestinn Baldur sem Jónas Hallgrímsson
gerði ódauðlegan í kvæði sínu Skjaldbreiður.
Kvæðið orti hann sumarið 1841 á ferð sinni inn
á afrétt Grímsnesinga.
Þar segir:
Vel á götu ber mig Baldur.
Breikkar stirðnað eldasund.
Hvenær hefur heims um aldur
hraun það brunað fram um grund?
Engin þá um Ísafoldu
unað hafa lífi dýr.
Enginn leit þá maður moldu,
móðu steins er undir býr.
Í öðru erindi kvæðisins segir einnig:
Ríð ég háan Skjaldbreið skoða,
skín á tinda morgunsól,
glöðum fágar röðulroða
reiðarslóðir, dal og hól.
Beint er í norður fjallið fríða.
Fákur eykur hófaskell.
Sér á leiti Lambahlíða
og litlu sunnar Hlöðufell.
Í síðasta erindi kvæðisins segir enn fremur:
Heiðarbúar! Glöðum gesti
greiðið för um eyðifjöll!
Einn ég treð með hundi og hesti
hraun, - og týnd er lestin öll.
Mjög þarf nú að mörgu hyggja,
mikið er um dýrðir hér!
Enda skal ég úti liggja,
engin vættur grandar mér.
Jónas skrifaði dagbók á dönsku um ferðir sínar um
Ísland þetta sumar. Þar lýsir hann reið sinni kring-
um Skjaldbreið miðvikudaginn 14. júlí 1841. Í þeirri
Guðfinna Ragnarsdóttir:
Jónas Hallgrímsson, Skjaldbreiður,
Skógarkot og hesturinn Baldur
frásögn nafngreinir hann hvorki fylgdarmenn sína né
hestinn sem hann reið. Hesturinn virðist þó vera hon-
um mikill félagi, því hann hælir honum, sbr. „vel á
götu ber mig Baldur“, og hesturinn virðist vakur og
„eykur hófaskell“.
Eftir að hann týnir lestinni í ákafa sínum við að
rannsaka smáfjallið Sandgíg, og leitar hennar í nær
tvo tíma, nestis- og hlífðarfatalaus, afræður hann að
treysta „hestinum mínum góða, að halda áfram að
rannsaka fjallið frá jarðfræðilegu sjónarmiði og ríða
kringum það“. Þegar hann svo kemst í áningarstað-
inn Efribrunna skrifar hann: „þar sem hesturinn minn
fékk betri viðurgjörning en ég sjálfur“. Skáldið sofnar
þar svo, úrvinda í döggvotu grasinu, og finnur lestina
sína morguninn eftir.
Á toppinn fyrir sólarlag
Í bókinni Jónas Hallgrímsson Ævisaga eftir Pál
Valsson segir að Gunnar Hallgrímsson hafi verið fast-
ur fylgdarmaður Jónasar um Ísland sumarið 1841. Þar
segir enn fremur:
Þeir leggja upp frá Reykjavík sunnudaginn 11.
júlí 1841 og halda áleiðis að Þingvöllum. Jónas reið
hesti sínum Baldri, og var í þungu skapi... Þann 14.
júlí heldur lest hans af stað frá Þingvöllum í átt að
Skjaldbreið og þá hefur slegist í för heimamaður, Páll
Eyjólfsson í Skógarkoti. Jónas ríður fremstur á Baldri
og tíkin Kara fylgir þeim trúföst eftir. Hann stefnir að
„Náttúrufræðin er allra vísinda indælust og nytsemi
hennar harla mikil og margfaldleg”. Þannig lýsir
Jónas Hallgrímsson skáld náttúrufræðinni, en hann var
einn af fyrstu náttúrufræðingum Íslands.