Læknablaðið - 01.05.2021, Blaðsíða 43

L ÆK N A BL AÐIÐ 2021/107 259
Ásgeir Theodórs
M.Sci (eMPH)
Sérfræðingur í meltingarlækningum
og heilbrigðisstjórnun
Listin í starfi og leik
Oft reikar hugur minn til æskuáranna og
skynja ég þá hversu mikil áhrif einstaka
atburðir og upplifun hefur á okkur sem
einstaklinga og mótar líf okkar og athafnir.
Ungur var ég til dæmis sendur í sveit
að Eldjárnsstöðum í Blöndudal, sem var
innsti bærinn í dalnum. Þangað var að-
eins fært á hestum síðasta spölinn. Íbúðar-
húsið var torfbær, byggður að íslenskum
sið og ábúendur gengu örna sinna úti
í náttúrunni. Í sveitina sótti ég hvert
einasta sumar, sjö sumur í röð og undi
mér við leik og sveitastörf. Kaldur hafra-
grautur og súrt slátur í næstum hvert mál.
Ég tel að dvöl mín þarna hafi mótað mig
sem einstakling og varð jafnvel til þess að
ég lagði fyrir mig meltingarlækningar.
Mörg sumur naut ég þess að fá að
dvelja um tíma með föður mínum, Theo-
dóri Skúlasyni lækni og móður minni
Guðlínu, við silungs- og laxveiðar í Selá
fyrir botni Steingrímsfjarðar.
Faðir minn skipti um ham þegar hann
komst í veiðigallann og var kominn með
veiðistöng í hönd til laxveiða. Þegar ég
hef staðið í sömu sporum, minnist ég þess
að það var hrein unun að sjá hann kasta
flugunni, ýmist með Hardy-einhendu eða
tvíhendu, nákvæmlega á þann stað þar
sem laxinn lá. Mýktin og takturinn
í sveiflunni svo og ferli línunnar var
aðdáunarvert og öll athöfnin svo
listræn.
Í daglegu starfi sínu var hann
mjög upptekinn sem læknir og
kennari og gerði greinilega miklar
kröfur til sín sem slíkur. Meðvitaður
um hversu krefjandi starfið var, þá
var hann ekki sérlega hrifinn þegar
ég tjáði honum að ég ætlaði í lækn-
isfræði.
Örlögin réðu því svo að þegar
ég var að lesa um hjartasjúkdóma
í læknadeildinni lést hann vegna
hjartaáfalls 62 ára gamall, árið 1970.
En sagan endurtekur sig á svo
margan hátt. Við kollegarnir sem
yngri erum teljum okkur þá einu
sem lenda í vandræðum og eiga
Ö L D U N G A D E I L D I N
Theodór Skúlason yfirlæknir.
Minning um lækni eftir 50 ár
Theodór Skúlason
fimmtugur.
Skipsáhöfn Frekjunnar. Frá vinstri: Gísli Jónsson 1. vélstjóri, Björgvin
Fredriksen 2. vélstjóri, Konráð Jónsson háseti, Theodór Skúlason háseti,
Lárus Blöndal skipstjóri og Úlfar Þórðarson bryti. Gunnar Guðjónsson tók
myndina.
Úr bók Gísla Jónssonar: Frekjan. Ævintýralegt ferðalag sjö Íslendinga frá
Danmörku um Noreg til Íslands í júlí-ágúst 1940. Ingólfur Ástmarsson gaf
út í Reykjavík 1941.
erfitt með að hasla okkur völl í
þessu einstaka landi.
Theodór tilheyrði kynslóð
lækna sem höfðu háleit mark-
mið og leituðu til útlanda, á
góðar stofnanir, til frekara
sérnáms. Þeir sóttu síðan fast
að komast aftur heim að námi
loknu, flestir án vilyrða um
gull og græna skóga. Þeir lögðu
ýmislegt á sig til þess að svo
gæti orðið og má þar meðal
annars nefna sjóferð föður
míns með Frekjunni árið 1940
frá Fredrikshavn í Danmörku til Reykja-
víkur, sem var mikil hættuför á þessum
stríðstíma.
Eftir heimkomuna voru fullgildir sér-
fræðingar, á þessum tíma, oftast ráðnir
í hlutastöður á Landspítala, ýmist sem
aðstoðarlæknar eða deildarlæknar. Flestir
þeirra störfuðu jafnframt á stofu úti í bæ
til að hafa ofan í sig og á. Engin nýlunda
þar á ferð.
Því miður er ekki langt síðan ég gerði
mér grein fyrir þessu. Jafnframt og ekki
síður hinu að Theodór var fyrstur lækna
til að kynna sér hjartasjúkdóma sérstak-
lega á Ríkisspítalanum í Kaup-
mannahöfn.1
Hann var jafnframt aðaldrif-
fjöðrin, ásamt Ólafi Geirssyni
lækni, í að setja segavarnir af
stað á Landspítala árið 1955.
Þá var hann ásamt Sigurði
Samúelssyni prófessor og
Snorra Páli Snorrasyni lækni
hvatamaður að stofnun Hjarta-
verndar og eftir nokkurn undir-
búning var kallað til stofnfund-
ar í turnherbergi á Hótel Borg,
miðvikudaginn 15. apríl 1964.2
Þá er það mjög áhugavert að sjá hvaða
metnað hann hafði fyrir hjartalækningar
og hvernig framtíð greinarinnar yrði
best borgið. Þegar ungir vel menntaðir
hjartasérfræðingar komu að spítalanum,
vék hann til hliðar og einbeitti sér að
efnaskipta- og innkirtlafræði. Minnist ég
margra ferða hans og langra dvala á Royal
Infirmary Hospital í Edinborg til að nema
þessa fræðigrein. Samkvæmt umsögn Sig-
urðar Samúelssonar prófessors, taldi hann
Theodór brautryðjanda á því sviði.1
En síðast en ekki síst og það sem hon-
um hefði þótt vænst um að heyra var
minningarkveðjan sem hann fékk frá
læknanemum, en þar segir meðal
annars: „Við fráfall hans sjáum við á
bak okkar besta og virtasta kennara
í síðasta hluta. Við sjáum á bak þeim
manni sem öllum öðrum fremur
reyndi að örva okkur til rökréttrar
hugsunar við sjúkrabeð, reyndi að
gera alla okkar utanbókarþekkingu
hagnýta og var okkur um leið ímynd
góðs læknis.“3
Læknisfræðin er list. Hér gildir
mýktin, takturinn og ferlið. Theodór
Skúlason læknir iðkaði þá list, von-
andi mörgum okkar til fyrirmyndar
og eftirbreytni.
Heimildir
1. Magnúss GM. Landspítalabókin 1981.
2. Andersen K. Af stórhuga sigurvegurum.
Læknablaðið 2008; 94: 519.
3. Morgunblaðið, 5. ágúst 1970.