Lögmannablaðið - 2022, Blaðsíða 21

LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 01/22 21
réttarstöðu eftirlifenda með sama hætti og þar var gert.
Almar taldi breytingarnar skynsamlegar umbætur á
réttarstöðu þolenda og að með þeim væri staða þeirra
sem lykilvitna í málum viðurkennd án þess að það væri
gert á kostnað sakborninga eða ákærðu. Inga Lillý sagðist
hefði viljað sjá meiri aðkomu brotaþola að áfrýjun mála en
fagnaði sérstaklega auknu aðgengi þeirra að gögnum og
rekstri mála. Ævar sagði að mörg atriði sem skiptu brotaþola
miklu væru sett í lög líkt og skylda til að tilkynna brotaþola
um gæsluvarðhald yfir sakborningi.
Framgangur réttlætisins
Kolbrún var spurð um til hvaða úrræða væri hægt að grípa
til svo hærra hlutfall brotaþola upplifði réttlæti. Kvað hún
margt hafa verið gert til að bæta úr þessu en að hægt væri
að gera betur og tók sem dæmi tilhögun á skýrslutöku af
börnum undir 15 ára aldri. Ísland væri eina landið þar
sem enn væru teknar skýrslur fyrir dómi af börnum á
rannsóknarstigi sem sakborningur fengi að hlýða á áður
en hann gæfi sína skýrslu í máli en þetta skekkti verulega
stöðu brotaþola. Þá sagði hún mikilvægt að eiga samtal
við brotaþola þegar kynferðisbrot væru felld niður svo
hann skildi betur niðurstöðuna. Sáttamiðlun hefði verið
notuð til dæmis í stafrænum kynferðisbrotamálum með
góðum árangri en hún kæmi hins vegar ekki til greina í
alvarlegustu kynferðisbrotamálunum nema þá hugsanlega
samhliða saksókn.
Hátt hlutfall sakfellingar
Halldóra sagði að í þeim málum sem kæmu fyrir dóm væri
sakfellingarhlutfallið hátt. Sem dæmi nefndi hún dóma
Hæstaréttar 2015-2018 en af 25 málum, þar sem ákært var
fyrir nauðgun samkvæmt 194. gr. almennra hegningarlaga,
hafi 21 þeirra lokið með sakfellingu. Það væri um 85%
hlutfall. Í Landsrétti væri hlutfallið nokkru lægra en þó
hátt. Vandinn fælist fremur í háu niðurfellingarhlutfalli
á rannsóknarstigi þar sem við ofurefli meginreglna
sakamálaréttarfars væri að etja. Á meðan fjallað væri um
það að sönnunarkröfurnar væru of ríkar væri Ísland að fá
á sig áfellisdóma fyrir Mannréttindadómstóli Evrópu þar
sem réttindi sakborninga hefðu verið talin fyrir borð borin
og því væri þetta flókin staða þar sem finna þyrfti ákveðið
jafnvægi. Þó væri mikilvægt að bæta upplifun brotaþola af
kerfinu, svo sem varðandi aðgang að gögnum, og eins að
hraða meðferð mála kynferðisbrotamála í auknum mæli.
Sönnunarstaða í málaflokknum væri erfið og mikilvægt
væri að reyna að lágmarka skaðann fyrir brotaþola og
tryggja að langur málsmeðferðartími bættist ekki ofan á
erfiða sönnunarbyrði.
Sigurður Tómas Magnússon.
Halldóra Þorsteinsdóttir.
Kristín Benediktsdóttir.
Almar Þór Möller.
Kolbrún Benediktsdóttir.
Ævar Pálmi Pálmarsson.
Lillý Brynjólfsdóttir.