Lögmannablaðið - 2022, Blaðsíða 27

LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 01/22 27
ástæðulausu. Árið 2011 biðu hvorki fleiri né færri en 161.000
kærumál afgreiðslu. Þessi gríðarlegi málafjöldi hamlaði
dómstólnum að afgreiða alvarlegustu málin innan hæfilegs
tíma; kærumál sem vörðuðu alvarleg mannréttindabrot
eða sem vörpuðu fram áleitnum spurningum um túlkun
MSE. Þörf var á frekari umbótum og var þeim hrint af stað
með Interlaken-ferlinu (the Interlaken Process) svokallaða,
sem dregur nafn sitt af ráðherrafundi er haldinn var í
samnefndri borg í Sviss 18. og 19. febrúar 2010. Þetta ferli
stefndi að því að endurskipuleggja eftirlitskerfið og auka
framleiðni þess. Umbæturnar urðu þó að standa vörð um
rétt einstaklinga til að kæra mál til dómstólsins, enda er
sá kæruréttur hornsteinn kerfisins.
Interlaken-áratugurinn, sem hófst árið 2011, var afar
veigamikill fyrir þróun MDE og árangurinn af honum var
umtalsverður. Meðan á honum stóð ítrekuðu aðildarríkin
skuldbindingu sína gagnvart sáttmálanum og dómstólnum
á ráðherrafundum í Izmir (2011), Brighton (2012), Brussel
(2015) og Kaupmannahöfn (2018).
Þrír viðaukar við sáttmálann litu dagsins ljós á þessu
tímabili. Annars vegar voru það 14. og 15. viðauki, sem
tóku gildi 1. júní 2010 og 1. ágúst 2021 og gerðu breytingar
á málsmeðferð fyrir dómstólnum. Hins vegar var það
hinn valkvæði 16. viðauki, sem tók gildi 1. ágúst 2018 í
kjölfar þess að tíu aðildarríki höfðu fullgilt hann. Sextándi
viðauki heimilar æðstu dómstólum aðildarríkjanna að
leita ráðgefandi álits dómstólsins á spurningum sem varða
túlkun og beitingu MSE. Í dag hafa alls sextán aðildarríki
fullgilt viðaukann. Er það von núverandi forseta MDE að
ekki sé langt að bíða þess að Ísland verði þeirra á meðal.
Breyttar starfsaðferðir til að mæta breyttum tímum
Allt frá upphafi Interlaken-ferlisins hefur það verið
forgangsmál hjá MDE að breyta málsmeðferðarkerfi
dómstólsins þannig að kerfið verði skilvirkara og gæði
þess aukist. Sett var á fót sérstök deild til að sía ný mál
(filtering section), verkferlar voru endurbættir og
hagrætt var í meðferð mála til að auka skilvirkni og til
að vinna úr þeim mikla fjölda kæra sem safnast höfðu
upp. Jafnframt greip dómstóllinn til ýmissa aðgerða til að
kynna grundvallarreglur sáttmálans betur í aðildarríkjunum
og bæta upplýsingagjöf, til að mynda útgáfu samantekta
um einstök svið dómaframkvæmdarinnar og útgáfu
umfangsmikilla leiðbeiningarbæklinga um hvert ákvæði
sáttmálans fyrir sig. Bæði eru þetta gagnleg tól fyrir
lögfræðinga og aðra sem starfa við mannréttindavernd.
Af þeim breytingum sem nýst hafa hvað best til að takast
á við aukinn fjölda kærumála má sérstaklega nefna máls-
meðferð fyrir stökum dómara (single judge), sem kynnt
var til sögunnar með áðurnefndum 14. viðauka um mitt
ár 2010, og leiðsögudóma (pilot cases), að ógleymdri
nútímavæðingu starfsaðferða dómstólsins. Allt hafa þetta
verið ómissandi tæki til að takast á við gríðarlega fjölgun
kærumála.
Interlaken-ferlið, sem hófst 2010 og lauk formlega í Aþenu
í nóvember 2020, hafði mikil áhrif til hins betra hvað varðar