Lögmannablaðið - 2022, Blaðsíða 36

36 LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 01/22
Hvar byrjaði lögmannsferillinn þinn?
Þegar ég lauk námi þjóðhátíðarárið 1974 bauðst mér vinna
hjá Þorvaldi Þórarinssyni lögmanni og þar kynntist ég
Hilmari Ingimundarsyni lögmanni. Ég var hjá Þorvaldi þar til
hann lést ári síðar og þá opnaði ég eigin lögfræðiskrifstofu,
1. júní 1975, í samstarfi við Hilmar. Við Hilmar vorum í
samstarfi allt þar til hann féll frá í október 2010.
Hvernig gekk starfið fyrstu árin?
Vel. Á þessum tíma höfðu lögmenn einkarétt á að flytja mál
í Reykjavík, Akureyri og Hafnarfirði en lögfræðingar máttu
flytja mál úti á landi. Ég fór mikið út á land í fjárnámsferðir
fyrir aðra lögmenn og fyrirtæki en á þessum tíma lauk
flestum fjárnámum með árangri. Það kom jafnvel fyrir að
ég tók flugvél á leigu til að fara á staðina en með því vannst
tími og ég náði að undirbúa mig betur. Á þessum tíma var
ég orðinn all umsvifamikill í innheimtumálum. Þar kom að
því að Lögmannafélaginu fannst ég hafa óþarflega mikið
umleikis enda ekki í félaginu þar sem lögmannsréttindi
voru áskilin. Eftir athugasemdir Lögmannafélagsins við
þóknanir til mín tók Borgardómur upp á því að lækka þær
vegna réttindaleysis. Það varð til þess að Hilmar leppaði
mig og ég aflaði mér réttindanna.
Var erfitt að afla sér lögmannsréttinda?
Já, það þurfti að flytja fjögur prófmál þar sem próf-
dómarar voru viðstaddir. Það gat verið mjög erfitt að
fá mál hjá lögmönnum. En þau prófmál sem ég flutti
voru komin frá mér sjálfum. Eins var þegar ég tók
hæstaréttarlögmannsprófið árið 1991. Þá hef ég látið ótal
mörg mál frá mér til prófmanna og finnst ánægjulegt að
hafa getið orðið öðrum til aðstoðar við öflun réttinda.
Munurinn á að spila brigde eða vist
Hefur eðli starfsins breyst síðan þú byrjaðir?
Feykilega mikið. Dómstólarnir eru orðnir fjarlægari að
forminu til. Í starfstöðvum dóma drukku dómarar, lögmenn
og starfsfólk kaffi í bróðerni, ræddu málin og var þar oft
lifandi málstofa.
Menn treystu að dómsmálameðferð myndi batna þegar
gagngerar breytingar voru gerðar á réttarfarslögum
í upphafi 10. áratugs síðustu aldar. Dómararnir voru
hins vegar enn þeir sömu og réttarfarsbætur náðu því
ekki allar almennilega fram. Ég var umsvifamikill í
sakamálum í mörg ár og þar er öðruvísi hugsunarháttur
en í einkamálréttarfarinu. Reglurnar eru aðrar og ef hægt
er að bera það saman við eitthvað er það svolítið eins og
munurinn á að spila bridge eða vist. Þannig eymir enn í dag
af rannsóknarréttarfari liðinna tíma. Þetta er sérstaklega
áberandi þegar reynsluminni fulltrúar ákæruvaldsins flytja
mál, þá hættir dómurum til að taka undir sig forræði
sóknar, að mínu mati. Það er munur á að flytja mál fyrir
dómi eða gegn dómi.
Þá þykja mér dómsniðurstöður orðnar helst til ófyrirsjáan-
legar í dag. Áður fyrr mátti segja með 90% vissu hver
niðurstaða dómara yrði en nú virðist miklu ráða hvaða
dómari á sæti í málinu. Dómarar eiga að taka mið af því um
hvað menn deila, þeir eiga að rétta lögin og fjalla einungis
um það sem menn leggja fyrir dóminn. Það grefur undan
trausti ef að dómar eru ófyrirsjáanlegir.
Þrátt fyrir þetta er bjart framundan og margir öflugir
lögmenn starfandi.
Varstu aldrei smeykur við skjólstæðingana?
Nei, það var aldrei tilefni til þess. Menn átta sig ekki á því
að þeir sem hafa lent í refsimálum eru oft mest „loyal“
skjólstæðingarnir. Þá er líka mikilvægt að muna að þegar
maður neitar sök þá hefur verjandi ekki forsendur eða
leyfi til að rengja hann og ber að halda hagsmunum hans
fram að því virtu.
Finnst þér að lögfræðingar hafi skyldur í samfélaginu?
Já þeir eiga að hafa þær en það er ef til vill á undanhaldi.
Sum mál virðast helst rekin fyrir lögmennina sjálfa.
Ég hef alltaf verið með lögmannsstofu í miðbænum og þar
hafa menn oft gengið inn af götunni í vandræðum sínum.
Ég hef verið mikið í pro bono málum enda ekki dregnar
tennur úr tannlausum túla.
Þá er það breytt sem áður var að þegar fólk leitaði til
lögmanna þá kom það jafnvel uppáklætt, í sparifötunum.
Neyðarvörn lögmannsins
Þegar þú lítur yfir ferilinn, eru einhver sérstök mál eftirminnilegri
en önnur?
Ég hef komið að mörgum stórum og erfiðum málum í
gegnum tíðina sem eru bara eins og hvert annað verkefni.
Hins vegar eru það oft litlu, „ómerkilegu“ málin sem fleyta
réttarfarinu fram á við. Annars eru málin mörg og misjöfn.
Ég var einu sinni að flytja mál í Borgarnesi þar sem piltar
voru ákærðir fyrir lyfjaakstur. Lögreglumaður sem mætti
sem vitni var spurður að því hvernig ökulagið hefði verið.
Hann svaraði: „Þeir óku löturhægt en þurftu til þess allan