Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.2010, Side 26

Í ferðinni heimsóttum við að minnsta
kosti fjórar af hinum svokölluðu Hansa-
borgum. Hér á eftir fer smá fróðleikur um
Hansaborgirnar og Hansakaupmennina
sem Kristín fararstjóri tók saman.
Samtök Hansakaupmanna, eða bandalag
Hansaborga, voru hagsmunasamtök um
verslun, tolla, menningu, varnir og pólitík.
Það má segja að þetta hafi verið Evrópu-
samband þess tíma. Þetta var gríðarlega
mikilvæg og öflug samvinna sem náði frá
Bremen suður til Balkanskaga. Þegar veldi
Hansaborganna stóð sem hæst voru 70
borgir í samtökunum og aðrar 130 með ein-
hverskonar samninga og hagsmunatengsl
við þau.
Hansakaupmenn rekja sögu sína til 1250.
Það sem flýtti fyrir uppbyggingu á umsvif-
um og veldi Hansakaupmann var að flestir þeirra höfðu
mikilvæg embætti í bæjar- og borgarstjórnum við hlið verslun-
arrekstursins.
Samtök Hansakaupmanna áttu upptök sín í Norður-Þýska-
landi, í og við Lübeck og Hamborg. Nauðsyn viðskipta sam-
vinnunar verður til með auknum útflutningi til fjarlægari staða.
Menn komu sér saman um hver seldi hvað og með tilkomu
betri skipa, kugga (Koggen), var farið að flytja söluvarning
sjóleiðina í staðinn fyrir landleiðina.
Afar mikilvægt hlutverk Hansa-samvinnunnar var varnar-
bandalag sem gætti skipa og farma þess á úthöfunum. En
nafnið Hansa er einmitt rakið til forn-norður-þýsku og þýðir
vopnaður hópur. Hansakaupmenn ferðuðust um höfin í hópum,
vel vopnaðir og tilbúnir að verjast sjóræningjum, sem voru
mikil ógn kaup-
skipa á miðöldum.
Eitt mikilvægasta
hlutverk Hansa-
bandalagsins var að verja kaupskipin og
koma þeim öruggum á leiðarenda yfir hafið.
Hansakaupmenn skiptu einnig á milli sín
mörkuðum og gættu að því að óboðnir
kaupmenn kæmu ekki með varning sinn
inn á þeirra markaðssvæði.
Mikilvægasta söluvara Hansakaupmanna
var salt. Salt var á miðöldum ómissandi til
að auka geymsluþol hinna ýmsu matvæla.
Á miðöldum var árleg saltnotkun 15 kíló á
mann. Besta saltið á svæðinu kom frá nám-
um við Lüneburg. Lüneburgarsaltið og síld
úr Norðursjónum voru verðmætustu af-
urðirnar, sem fluttar voru frá Norður-
Þýskalandi til Suður-Evrópu. Sagan segir að
á miðöldum hafi oft á tíðum verið svo mikið af síld í Norð-
ursjónum að skip hafi átt erfitt með að komast leiðar sinnar í
gegnum síldartofurnar.
Lübeck, sem oft er kölluð drottning Hansaborganna var
höfuðstaður Hansaveldisins. Þar voru hinir svokölluðu „Hansa-
dagar“ haldnir þar sem fulltrúar Hansaborga hittust og sömdu
um tolla og verslun. Aðrar mikilvægar Hansaborgir voru Ham-
borg – „hliðið að umheiminum“ – og Bremen – „lykillinn að
umheiminum“.
Til Hansaborga töldust einnig Lüneburg, Wismar, Rostock,
Stralsund, Greifswald, Stettin, Danzig, Riga, Tallin, Visby
Brügge og fleiri borgir. Blómaskeið Hansaveldisis var 1370-
1669. Eftir það fluttust hlutverk og markmið Hansakaupmanna
smám saman til borga og landsstjórna.
26 – Sjómannablaðið Víkingur
Stralsund var Hansaborg
Líkan af Hansakuggi er
var beinn afkomandi hins
norræna knarrar.
Hamborg á 15. öld. Hliðið að umheiminum var
hún kölluð og var ein aðal-Hansaborgin.
Upphaf íslensku tilkynningarskyldunnar má reka til þess
þegar Stígandi ÓF-25, áður Skagfi rðingur SK-1, fórst
hinn 24. ágúst 1967, á leiðinni frá Svalbarða til lands með
fullfermi af síld, eða um 240 tonn.
Á forsíðu Tímans frá 29. ágúst 1967 kemur fram að ekkert
hafði þá heyrst frá Stíganda frá 23. ágúst en þá var skipið á
landleið með fullfermi af síld sem fékkst suðvestur af Svalbarða
eða um 700 sjómílum norðaustur frá landinu. Þá um morgun-
inn, eða um 5 sólarhringum frá því að síðast heyrðist frá skip-
inu, hófst loks umfangsmikil leit sem í tóku þátt 79 skip og 4
flugvélar.
Um borð í Stíganda var 12 manna áhöfn í þetta skiptið, en
hefðbundin áhöfn á síldveiðum var 14 menn. Tveir voru í fríi
að þessu sinni.
Sú gleðifrétt birtist síðan, neðst á sömu forsíðunni, að áhöfn-
in af Stíganda hefði fundist heil á húfi um kl. 22:00 á reki í
tveimur samanbundnum gúmmíbjörgunarbátum um 180 sjó-
mílur norður af Jan Mayen. Það var síldarskipið Snæfell SU-20
frá Reyðarfirði sem fann bátana og tók skipbrotsmennina um
borð og sigldi með þá áleiðis til lands.
Síldarkarlarnir tóku upp hjá sjálfum sér
Í viðtali við Hannes Þ. Hafstein í Sjómannablaðinu Víkingi, 2.
tbl. 1981, kemur fram að rekja megi upphaf tilkynningarskyld-
unnar til þess þegar Stígandi ÓF fórst. Engu að síður sé rétt að
halda því til haga að fyrst hafi verið minnst á nauðsyn þess
að koma á tilkynningarskyldu skipa í framhaldi af því þegar
Stuðlaberg NS-120 frá Seyðisfirði fórst í febrúar 1962, sennilega
útaf Garðskaga.
Í framhaldinu lagði Pétur Sigurðsson, alþingismaður, fram
þingsályktunartillögu sem kvað á um að komið yrði á kerfi sem
skyldaði stjórnendur skipa til þess að gefa upp stað skipsins
samkvæmt nánari reglum þar um. Því miður lognaðist málið
útaf í þinginu en þrátt fyrir það tóku skipstjórar síldarskipanna
það upp hjá sjálfum sér að koma á fyrsta vísinum að tilkynn-
ingarskyldu haustið 1967 sem mun jafnframt vera sú fyrsta
sinnar tegundar í heiminum.
Það sem næst gerðist var að þáverandi sjávarútvegsráðherra
Eggert Þorsteinsson kunngerði í ræðu á sjómannadaginn 1968
að komið yrði á fót tilkynningarskyldu fiskiskipa sem Slysa-
varnafélaginu yrði falið að skipuleggja og annast um og komst
Tengsl tilkynningaskyldunnar
við Stralsundarana

hefur fært sig um set í Hafnarfirði
Nýtt heimilisfang: ÍSHELLA 7
Mun betri aðkoma ásamt bættu
og stærra húsnæði mun skila sér
í betri þjónustu.