Fréttablaðið - 09.11.2022, Blaðsíða 22

Ef við ættum að fara að
hanna þjóðbúning dagsins
í dag þá væri það ef til vill
gallabuxur og flíspeysan.
Til að birta andláts-, útfarar- eða
þakkartilkynningar í Fréttablaðinu þarf að
senda tölvupóst á timamot@frettabladid.is
eða hringja í síma 550 5055 .
Ástkær móðir, tengdamóðir, amma,
langamma og langalangamma,
Klara Kristjánsdóttir
kjólameistari,
Skólastíg 14 ,Stykkishólmi,
lést á St. Franciskusspítalanum
Stykkishólmi 31. október. Jarðsungið verður frá
Stykkishólmskirkju laugardaginn 12. nóvember 2022
kl. 14.00. Blóm og kransar vinsamlegast afþökkuð.
Streymi er á slóð: https://youtu.be/BMKDxljUQMI
Kristján E. Hilmarsson Hafdís Adolfsdóttir
Erla Sue Clarke
Þ. Jóhann Pálsson Jóhanna Huldudóttir
Gretar D. Pálsson Ingibjörg H. Benediktsdóttir
Matthildur Pálsdóttir Vigfús G. Helgason
barnabörn, langömmubörn og langalangömmubörn
Elskulegur eiginmaður minn, faðir
okkar, tengdafaðir, afi og langafi,
Svanur Eiríksson
arkitekt,
Víðilundi 25, Akureyri,
lést á Sjúkrahúsinu á Akureyri sunnudaginn
6. nóvember. Jarðarför mun fara fram í kyrrþey að
ósk hins látna. Þeim sem vilja minnast hans er bent á
Hollvinasamtök Sjúkrahússins á Akureyri.
Erla Hólmsteinsdóttir
Hólmar Erlu Svansson Eyrún Svava Ingvadóttir
Sunna Svansdóttir Sævar Pétursson
Eiríkur Svansson Elísabet B. Björnsdóttir
afabörn og langafabörn
1799 Napóleon nær völdum í Frakklandi og útnefnir
sjálfan sig fyrsta konsúl.
1923 Bjórkjallaraupp-
reisnin svokallaða í
München þegar 16
nasistar og 4 lög-
reglumenn létust í
skotbardaga.
1932 Gúttóslagurinn á
sér stað í Reykja-
vík er áheyrendur
hleypa upp bæjar-
stjórnarfundi í
Góðtemplarahús-
inu vegna ákvörð-
unar bæjarstjórnar
um að lækka laun í
atvinnubótavinnu.
1934 Bandaríski stjörnu-
fræðingurinn Carl
Sagan fæddur.
1938 Kristalsnótt Í
Þýskalandi. Skipu-
lagðar ofsóknir
gegn gyðingum.
1970 Sovétmenn skjóta
geimfarinu Luna 17
á loft með tunglbílinn Lunokod 1 innanborðs.
1981 Þrælahald er afnumið í Máritaníu.
1985 Minnisvarði er afhjúpaður á Skógum í Þorskafirði
um Matthías Jochumsson skáld, sem fæddist þar
150 árum áður.
1985 Garrí Kasparov sigrar Anatólí Karpov, 22 ára gamall
og verður yngsti heimsmeistarinn í skák.
1986 Tveimur hvalbátum er sökkt í Reykjavíkurhöfn.
Samtökin Sea Shepherd lýsa ábyrgð af því á
hendur sér.
1990 Ný stjórnarskrá tekur gildi í Nepal sem bindur
enda á einveldi konungs.
1993 Bosníukróatar eyðileggja gömlu brúna í Mostar,
Stari Most, með skothríð úr skriðdrekum.
2015 Katalónska þingið samþykkir að stefna að sjálf-
stæði héraðsins. Ríkisstjórn Spánar kærir sam-
þykktina til hæstaréttar.
Íslenski þjóðbúningurinn í öllum
sínum birtingarmyndum verður
tekinn fyrir á þjóðbúningadegi
Minjasafnsins á Akureyri næsta
föstudag.
arnartomas@frettabladid.is
Minjasafnið á Akureyri býður upp á
þjóðbúningadag á föstudaginn þar sem
gestum býðst að fá ráðgjöf og upplýsing-
ar um þennan þjóðararf Íslendinga. Þar
verða meðal annars sýndar mismunandi
tegundir þjóðbúningsins og frá þjóðbún-
inganámskeiði sem haldið hefur verið
fyrir norðan á undanförnum árum.
Viðburðurinn er bæði hugsaður fyrir
nemendur við Menntaskólann á Akur-
eyri, þar sem útskriftarnemendur klæða
sig upp í þjóðbúning þann 1. desember,
en auk þess verður boðið upp á ástands-
skoðun og mat á gömlum búningum.
„Það eru ansi margir sem eiga þjóð-
búning einhvers staðar í glatkistunni og
fólk vantar bara upplýsingar um hvernig
megi koma þeim aftur í notkun,“ segir
Kristín Vala Breiðfjörð hjá Minjasafn-
inu. „Stundum er þetta bara spurning
um að stækka þá aðeins eða lítils háttar
viðgerðir. Verðmæti þessara búninga er
auðvitað fólgið í því að þeir séu notaðir.“
Flokkað eftir tímabilum
Á þjóðbúningadeginum verða meðal
annars kynntir upphlutir og peysuföt
19. og 20. aldar, faldbúningar 18. aldar,
herrabúningar, barnabúningar og bún-
ingarnir sem Sigurður Guðmundsson
hannaði fyrir íslenskar konur upp úr
1860 sem samanstanda af kirtli og skaut-
búningi.
„Þetta eru þeir búningar sem eru
notaðir hérlendis en á Íslandi eru bún-
ingar frekar flokkaðir eftir tímabilum en
landshlutum eins og í sumum nágranna-
löndum,“ útskýrir Kristín Vala. „Í Noregi
er til dæmis sérstakur fyrir Þrándheim
og annar fyrir Þelamörk.“
Elstu þjóðbúningana, sem eru endur-
gerðir í dag og má sjá á hátíðardögum
eins og 17. júní, segir Kristín Vala vera
faldbúninga 18. aldar.
„Það er elsti búningurinn sem við
getum endurgert með einhverri vissu um
að við séum að gera það rétt. Bæði vegna
þess að við erum með góðar ritaðar
heimildir um búninginn og það eru til á
söfnum einstaka hlutar sem við getum
farið eftir og byggt á.“
Gallabuxur og flíspeysa
Sem formaður Heimilisiðnaðarfélags
Íslands segist Kristín Vala finna fyrir
auknum áhuga Íslendinga á þjóðbún-
ingnum.
„Okkur finnst áhuginn vera að aukast,“
segir hún og getur sér til um að fjölbreyti-
leikinn gæti átt þar hlut að máli. „Með
þessa eldri búninga, sem mér finnst
verða sífellt vinsælli, er val um svo margt.
Það eru svo margir litir og svo mörg
mynstur. Ég held að það sé mögulega það
sem heilli svo marga.“
Nýlega fór fram umræða á samfélags-
miðlum um hvort hanna skyldi nýjan
þjóðbúning sem væri auðfáanlegri fyrir
almenning þar sem hinn hefðbundni er
ansi dýr.
„Þessi umræða kemur alltaf upp
annað slagið. Ef við ættum að fara að
hanna þjóðbúning dagsins í dag þá væri
það ef til vill gallabuxur og flíspeysan,“
segir Kristín Vala. „Þessi þjóðbúningar
sem við þekkjum í dag var bara klæðn-
aður fólks fyrr á öldum og hann breyttist
ekki mikið. Fólk nýtti fötin mun betur,
það var ekki þessi hraðtíska sem þekkist
í dag.“
Kristín Vala segir þannig að með
þjóðbúningnum séum við að varðveita
tímabilin því að um leið og þeir fóru úr
almennri notkun frusu þeir í tíma.
„Við fáum oft spurningar um hvernig
megi gera þjóðbúninginn aðgengilegri
fyrir alla, því einn svona búningur kostar
alveg smá pening, en ekkert miðað við
það sem við eyðum til dæmis í farsímana
okkar og endast okkur kannski í þrjú
fjögur ár,“ segir hún. „Þjóðbúningurinn
mun hins vegar endast þér út lífið. Þetta
er klassísk flík úr gæðaefnum sem mun
síðan erfast til næstu kynslóðar.“
Dagskráin í Minjasafninu á föstudag
stendur yfir milli klukkan 17 og 19. n
Klassísk flík úr gæðaefnum
Sumir klæðast þjóðbúningnum á fermingardaginn. MYND/HEIÐA SVEINSDÓTTIR
Merkisatburðir
Við lok síðari heimsstyrjaldarinnar árið
1945, eftir að Þjóðverjar gáfust upp
fyrir bandamönnum, var Þýskalandi
skipt í sérstök yfirráðasvæði. Sovét-
ríkin réðu yfir austurhluta landsins en
Bretar, Bandaríkjamenn og Frakkar yfir
vesturhlutanum. Höfuðborginni, Berl-
ín, var einnig skipt upp á milli ríkjanna.
Árið 1949 var Þýskalandi svo skipt upp
í Vestur- og Austur-Þýskaland þar sem
hliðarnar tvær höfðu ólíkar hugmyndir
um framtíð landsins. Árið 1961 ákváðu
Sovétríkin að reisa múr milli austur- og
vesturhluta Berlínar til að hindra för
fólks á milli ríkjanna tveggja.
Árið 1949 var Þýskalandi svo skipt
upp í tvö ríki: Vestur-Þýskaland og
Austur-Þýskaland og varð í kjölfarið
ljóst að Sovétmenn höfðu aðrar hug-
myndir en hin ríkin um framtíð Þýska-
lands. Spenna myndaðist milli Sovét-
manna og hinna vestrænu ríkja og
var það loks árið 1961 að Sovétmenn
ákváðu að reisa múr milli austur- og
vesturhluta Berlínar til að hindra fólk í
að komast á milli ríkjanna.
Þann 9. nóvember 1989 hópaðist
mikill fjöldi Berlínarbúa saman við
múrinn og krafðist þess að landa-
mærin yrðu opnuð. Þúsundir klifu upp
vegginn og rifu hluta hans niður. Í kjöl-
farið hófust viðræður um að Þýska-
land yrði sameinað á ný og varð það
að veruleika ellefu mánuðum síðar.
Rétt eins og að múrinn varð að tákn-
mynd kalda stríðsins var fall hans eins
konar táknmynd fyrir endalok þess. n
Þetta gerðist: 9. nóvember 1989
Berlínarmúrinn fellur
TÍMAMÓT FRÉTTABLAÐIÐ 9. nóvember 2022 MIÐVIKUDAGUR