Leikhúsmál - 01.03.1963, Blaðsíða 7

Um Harald Björnsson
og Leikhúsmól
Það er ritstjórn þessa tímarits óblandið ónœgjuefni,
að Haraldur Björnsson, ieikari, hefur fallizt ó, að þetta
rit beri nafnið LEIKHÚSMÁL, sem var nafn fyrsta leiklist-
artímarits, sem komið hefur út hér ó landi, og Haraldur
stofnaði og stjórnaði af fódœma dugnaði um margra
óra skeið.
Það er öllum kunnugt, að Haraldur Björnsson er tví-
mœlalaust meðal merkustu brautryðjenda íslenzkrar leik-
listar og só, sem einna fyrst gerði sér fulla grein fyrir
nauðsyn haldgóðrar menntunar leikarans. Það þurfti eigi
litla viljafestu fyrir fullorðinn og róðsettan mann með
konu og börn að róðast í það að flytja til Kaupmanna-
hafnar til þess að setjast þar í leiklistarskóla Konung-
lega leikhússins ó þriðja tug þessarar aldar.
Á þeim órum voru engir atvinnumöguleikar fyrir lœrð-
an leikara ó íslandi. Haraldur hlaut því að gera sér grein
fyrir því, að hann neyddist til að hafa ofan af fyrir sér
og fjölskyldu sinni með störfum óskildum leiklist, þótt
hann helgaði Þalíu krafta sína í tómstundum sínum. Er
það sérstaklega þakkarvert og lýsir vel virðingu Haralds
fyrir leiklistinni, að þótt hún gœti ekki orðið honum
lífsviðurvœri, taldi hann ekkert minna duga, til að geta
þjónað henni ó réttan hótt, en að leita sér þeirrar beztu
menntunar í þeim efnum, sem fslendingur ótti kost ó.
Fyrsta stórverkið, sem Haraldur réðist í eftir heimkom-
una, var undirbúningur hótíðarsýningar ó Fjalla-Eyvindi
og sögulegu sýningarinnar ó Þingvallahótíðinni 1930.
Síðan er leiklistarferi11 hans að mestu tengdur Leikfél-
agi Reykjavíkur og Þjóðleikhúsinu eftir stofnun þess, og
verður hann ekki rakinn hér, því að það er alþjóð kunn-
ugt mól. Verður sú saga vafalaust rakin nónar síðar,
enda er hún hluti af leiklistarsögu þjóðarinnar.
Eitt af mörgum óhugamólum Haralds Björnssonar var
að stofna íslenzkt tímarit um leiklistarmól. Með fódœma
dugnaði og útsjónasemi tókst honum af sjólfsdóðum að
hrinda þessu móli í framkvœmd. Ritið hlaut nafnið Leik-
húsmól og kom fyrsta heftið út 22. júní 1940. Mó hér
til gamans geta þess, að fyrsta upplagið var 600 ein-
tök og kostaði (prentun og myndir) 800 kr. Heftið kostaði
lkr. í lausasölu, órgangurinn 5 kr. Slðan smó-stœkkaði
upplagið upp í 2000 eintök.
Ritinu var ógœtlega tekið og seldust fyrstu órgangar
upp. Öll ritstörf við blaðið voru sjólfboðavinna og skrif-
aði Haraldur sjólfur lang mest af efni þess. Kaus Har-
aldur heldur að vinna kauplaust við blað sitt en að
hafa í því auglýsingar. En þó var það prentað ó vand-
aðasta pappír, prýtt fjölda mynda.
Það sýnir bezt stórhug Haralds í sambandi við stofn-
un og útgófu þessa leiklistartlmarits, að ó þessum órum
var ekkert leikhúsblað gefið út ó öllum Norðurlöndum.
Undruðust erlendir leikhúsmenn mjög þetta þrekvirki eins
manns, sem varð að vinna fyrir sér og sínum fulla vinnu
að öðrum alls óskyldum störfum, en Haraldur sendi jafn-
an eintök af riti sínu leikhúsmönnum ýmissa landa.
Haraldur Björnsson var róðinn fastur leikari að Þjóð-
leikhúsinu við stofnun þess, auk þess sem hann annaðist
þar leikstjórn og ótti sœti í Þjóðleikhúsróði, sem fulltrúi
leikara. Gat hann þó ekki haldið útgófunni ófram. Vlgslu-
hefti Leikhúsmóla, sem kom út um það bil og leikhúsið
var vígt, varð því síðasta tölublað af útgófu þessari.
LEIKHÚSMÁL hin nýju, sem nú hefja göngu sína, taka
nú upp merki brautryðjandans, fœra honum alúðarþakkir
og vœnta þess að mega eiga von ó greinum I tímaritið ^__________
um leiklistarmól úr hendi þessa ,,grand old man" ís- I |
lenzkrar leiklistar. \
3