Borgfirðingabók - 01.12.2016, Síða 221

221
B O R G F I R Ð I N G A B Ó K 2016
og er næsta víst að hann hafi komið að framangreindum fundi þessa
merkilega steins. Hann var hagur á tré og járn, mjög athugull og mikill
sagnamaður eins og fleiri í hans ætt. Þannig vildi til að eftir veruna í
Reykholti vann hann að byggingum á bæjum í nágrenni höfundar en þar
mun hann hafa sagt frá fundi þessarar fornu gufulagnar og leiðslusteins
sem bæði voru mikið til umræðu á þeim árum. Þrátt fyrir ungan aldur
fylgdist höfundur með þessu tali fólks af miklum áhuga en skilja mátti
að steinninn hafi verið við lögnina en ekki hluti hennar.
Leiðslusteinninn er um tvöfalt þykkari og með allt annað útlit, um fang
og lögun en þeir steinar sem notaðir voru til að leggja yfir gufulagnir þær
sem fundist hafa og má því draga í efa að hann hafi verið notaður sem
slíkur. Miðað við augljósa vandvirkni steinsmiðsins má telja að leiðslu-
steinninn hafi látið nokkuð á sjá, sérstaklega á báðum endum, og virð ist
bera þess merki að hafa lent í nokkru hnjaski. Ef til vill hafa for vitnir
gestir viljað kanna hörkuna en þegar tímar liðu gæti honum hafa verið
kom ið fyrir á fundarstaðnum og þar með hafi hann komist í skjól und ir
jarð vegshulu á sama hátt og fleiri minjar á þessu tiltölulega lítt rask aða
horni bæjarhólsins.

1.7.3. Athafnamaðurinn í Reykholti virðist hafa verið varfærinn og
þaulhugsað allt ferli þessarar virkjunar. Á köldum svæðum í vesturhluta
álfunnar munu varla hafa verið fyrirmyndir að flutningi gufu og því
er líklegt að hann hafi viljað kynna sér aðferðir og efni sem tiltækilegt
væri að nota í gufulögn. Á slóðum Íslendinga erlendis munu á þessum
tíma víða hafa sést mannvirki úr tilhöggnu grjóti.26 Líklegt er því að
byrjað hafi verið á að höggva til leiðslustein úr geyserite í tilraunaskyni,
(5. mynd). Svo virðist að horfið hafi verið frá þeirri aðferð, ef til vill
26 Dorothea Fischer 1976, bls. 329-331, sbr. Guðrún Sveinbjarnardóttir 2012, bls. 93.
5. mynd. Leiðslusteinn úr geyserite (nr.
10584), Reykholts steinn inn. Á hillu í
geymslu Þjóðminjasafns Ísands, safn­
vörður heldur undir hornið. Fannst ár­
ið 1929, (sbr. 3. mynd b). Ljósmynd:
Guð mundur Þorsteinsson 2013.