Fréttablaðið - 07.02.2023, Blaðsíða 12

Skýrsla Ríkisendur-
skoðunar er áfellis-
dómur yfir Alþingi
og íslenskum stjórn-
völdum
Kostnaður
við skrán-
ingu lyfja
er langtum
hærra hlut-
fall veltu
á Íslandi
en annars
staðar á
Norður-
löndum.
Það leikur tæpast á tveim tungum
að einhver sú mikilvægasta ræða,
sem hefur verið flutt að því er varð-
ar síðari tíma umræðu um sjálfstæði
og fullveldi Íslands, var ræða Einars
Þveræings Eyjólfssonar í kjölfar þess
að Þórarinn Nefjólfsson fór þess á
leit á Alþingi að Íslendingar gæfu
Noregskonungi Grímsey. Hefur
ræða þessi í raun verið ákveðin fyr-
irmynd að andstöðu gegn erlendu
áhrifavaldi á Íslandi. Í ræðu sinni
varaði Einar við því að Grímsey yrði
gefin Noregskonungi því þar mætti
fæða her og Ísland yrði því yfirtekið:
„Og ef þar er útlendur her og fari
þeir með langskipum þaðan þá ætla
eg mörgum kotbóndunum muni
þykja verða þröngt fyrir dyrum.“
Þessi frægu heilræðis- og varnaðar-
orð Einars Þveræings eru íslenskum
stjórnvöldum og þingmönnum því
miður löngu gleymd.
Því nú er þegar hafin innrás
Norðmanna, að vísu ekki Noregs-
konungs heldur norskra auðmanna
sem flýja nú heimaland sitt vegna
skattheimtu þar í landi, líkt og
Ingólfur Arnarson forðum, og hafa
komið fyrir soldátum í íslenska
firði án endurgjalds. Soldátarnir
eru norskir eldislaxar í netapokum
sem ógna náttúru Íslands og 10.000
ára gömlum íslenskum laxastofni,
sem munu á enda leiða til þess
að mörgum kotbóndanum mun
þykja verða þröngt fyrir dyrum,
enda er veiði á laxfiskum gríðar-
lega mikilvæg tekjulind í hinum
dreifðu byggðum landsins. Íslenski
herinn (villti laxastofninn) er enda
fámennur miðað við þann norska.
Íslenski herinn telur einvörðungu
um 50-60 þúsund fiska, meðan sá
norski hefur að geyma 18,6 milljónir
í netapokum. Norski herinn er því
338-falt stærri.
Engum vafa er undirorpið að
netapokalaxinn ógnar náttúruleg-
um laxfiskastofnum og iðnaðurinn
er mengandi, svo ekki sé kveðið
fastar að orði. Það segir reynslan
okkur m.a. frá Noregi, Chile,
Bandaríkjunum, Skotlandi, Írlandi,
Kanada og f leiri löndum. Svartar
skýrslur liggja fyrir, m.a. frá Noregi,
um erfðamengun vegna slysaslepp-
ingar og laxalúsa úr netapokunum,
en íslensk stjórnvöld stinga höfðinu
í sandinn. Meira að segja Vinstri
grænir, sem eiga þó á tyllidögum
að standa fyrir náttúruvernd, eru
í raun hörðustu stuðningsmenn
norskra auðmanna sem eiga um
90% í þessari mengandi atvinnu-
grein. Vanþekkingin er algjör, enda
var því m.a. haldið fram í svörum
matvælaráðherra að erfðablöndun
eldislaxa við villta íslenska laxa-
stofna hafi ekki verið staðfest, sem
er bersýnilega rangt enda þurfti ráð-
herrann að bakka með þessa röngu
fullyrðingu, sem hverjum manni
mátti þó vera fullkomlega ljós.
Umhverfisráðherra vílar það ekki
fyrir sér að skipa stuðningsmenn
og „lobbíista“ netapokaeldisins í
starfshópa á vegum ríkisvaldsins,
sem sýnir fram á að ráðherrar ríkis-
stjórnarinnar eru í engu að vinna
að vernd hinnar íslensku náttúru.
Íslensk stjórnvöld hafa sýnt það í
verki að þau standa þétt að baki
hinum erlendu aflandsfélögum sem
ætla að fénýta íslenska náttúru.
Getuleysi stjórnvalda í málaflokki
þessum hefur verið gagnrýnt árum
saman og því kemur það engum
á óvart að Ríkisendurskoðun hafi
skilað kolsvartri skýrslu um fisk-
eldi og að í skýrslunni sé að finna
metfjölda ábendinga og tillögur að
úrbótum. Netapokafyrirtækin hafa
enda náð ótrúlegum árangri í að
beygja stjórnvöld og komist undan
nær öllum hækkunum á fiskeldis-
gjöldum. Aðgangur að takmörkuð-
um hafsvæðum í hinu ómenguðu
hafsvæðum í sameign Íslendinga
hefur í raun verið gefinn norskum
auðmönnum enda Einar Þveræingur
gleymdur íslenskum stjórnvöldum.
Skýrsla Ríkisendurskoðunar er
áfellisdómur yfir Alþingi og íslensk-
um stjórnvöldum sem hafa nú um
árabil horft fram hjá því að eldi í
netapokum er óboðleg aðferð við
matvælaframleiðslu og mun valda
óbætanlegum og óafturkræfum
skaða á íslensku lífríki, enda víla
netapokafyrirtækin það ekki fyrir
sér að hella eitri í íslenska firði. Þá
horfa stjórnvöld algjörlega fram hjá
því að fyrirtækin geta auðveldlega
komið því við að þau séu rekin með
bókhaldslegu tapi og komist þannig
fram hjá greiðslu á tekjuskatti.
Skýrslan sýnir raunar fram á að
stjórnsýsla og eftirlit með sjókví-
aeldi hafi verið veikburða og brota-
kennt og ekki í stakk búin til að
takast á við aukin umsvif hinnar
mengandi stóriðju á síðustu árum.
Öll lagaframkvæmd, stjórnsýsla og
eftirlit með sjókvíaeldi er í rjúkandi
rúst. Staðan er því einfaldlega sú að
íslensk stjórnvöld hafa fallið á kné
fyrir norskum auðmönnum og til-
biðja ekki gullkálf við rætur Sínaei-
fjalls heldur líkneski af norskum
netapokalaxi sem mun valda
óafturkræfum skaða á íslenskri
náttúru og ógnar hinum íslensku
„kotbændum“.
Er ekki kominn tími til að dusta
rykið af varnaðarorðum Einars
Þveræings? n
Af Einari Þveræingi og norskum laxi í netapokum
Jón Þór Ólason
formaður Stanga-
veiðifélags
Reykjavíkur
Lyfjaskortur hefur verið til umræðu
hér á landi undanfarna mánuði. Að
einhverju leyti er um alþjóðlegt
vandamál að ræða, t.d. vegna skorts
á hráefnum og hnökra í aðfanga-
keðjum, sem á ekki frekar við um
Ísland en önnur lönd.
Lyfjastofnun hefur hins vegar
réttilega bent á það vandamál að
úrval lyfja er minna á Íslandi en
í f lestum nágrannalöndunum.
„Okkur vantar f leiri markaðssett
lyf og fleiri samheitalyf. Við höfum
barist fyrir að fá undanþágur frá
merkingum og hvetjum aðila til
að vera með á íslenskum markaði,“
sagði Rúna Hauksdóttir Hvannberg,
forstjóri Lyfjastofnunar, í Frétta-
blaðinu í lok september sl.
Í skýrslu starfshóps um neyðar-
birgðir var bent á að hér á landi
eru skráð um 3.300 vörunúmer
lyfja, samanborið við 9-14 þúsund
í nágrannalöndunum. Ekki þarf að
fara í grafgötur um að það að færri
lyf séu skráð hér á landi þýðir að
meiri hætta getur orðið á skorti ef
eitt lyf vantar og önnur með sam-
bærilega virkni eru ekki skráð og
markaðssett.
Í skýrslunni kemur fram að
skráðum lyfjum hefur fækkað und-
anfarin ár, á sama tíma og undan-
þágulyfjum hefur fjölgað í um 1.100.
Þetta þýðir að um fjórðungur vöru-
númera lyfja sem eru í notkun á
Lyfjaframleiðendur fældir frá íslenskum markaði
Ólafur
Stephensen
framkvæmda-
stjóri Félags at-
vinnurekanda
Íslandi eru undanþágulyf, en það
er yfirlýst markmið Lyfjastofnunar
og annarra heilbrigðisyfirvalda að
fækka undanþágulyfjunum.
Félag atvinnurekenda hefur
bent á að stefna stjórnvalda er
stóri skýringarþátturinn í því að
skráðum lyfjum fækkar á Íslandi
og ný lyf, sem eru bæði með bætta
virk ni og hag-
kvæmari í notk-
un en eldri lyf,
fást ekki skráð og
markaðssett. Annars vegar
er það stefna stjórnvalda um
að heildsöluverð lyfja skuli mið-
ast við lægsta verð eða meðalverð
á margfalt stærri mörkuðum, sem
fælir lyfjaframleiðendur frá því
að skrá og markaðssetja lyf sín á
Íslandi. Hins vegar er það gjaldtaka
Lyfjastofnunar sjálfrar við skrán-
ingu lyfja sem er fyrirstaða. Kostn-
aður við skráningu lyfja er langtum
hærra hlutfall veltu á Íslandi en
annars staðar á Norð-
urlöndum.
Ætla má að velta
20-30 prósenta skráðra
lyfja standi í raun undir skráningar-
gjöldum, en í 70-80 prósentum til-
vika gerir hún það ekki.
Því miður bendir ekkert til þess
að heilbrigðisráðuneytið eða Lyfja-
stofnun taki mark á ábendingum
um að hár skráningarkostnaður
hindri að ný lyf séu skráð á Íslandi.
Heilbrigðisráðherra gaf að minnsta
kosti út nýja gjaldskrá Lyfjastofn-
unar, sem tók gildi í ársbyrjun, þar
sem meðalhækkun allra liða, þar
með talinna gjalda fyrir skráningu
lyfja, er 10,6 prósent.
Þetta heitir ekki að „hvetja aðila
til að vera með á íslenskum mark-
aði“. Þetta heitir að fæla þá frá. n
12 skoðun FRÉTTABLAÐIÐ 7. FEBRúAR 2023
ÞRIðJuDAGuR