Fréttablaðið - 11.03.2023, Blaðsíða 10

© GRAPHIC NEWSHeimildir: OilPrice.com, Radio Free Europe/Radio Liberty, Reuters, The Hill
Átökin í Nagornó-Karabak útskýrð
Armenía og Aserbaísjan hafa barist um héraðið Nagornó-Karabak í áratugi.
Bæði löndin líta á svæðið sem hluta af ríki sínu og á undanförnum árum hafa
átök blossað upp á ný, síðast í september árið 2020 og þar á undan árið 2016.
A S E R B A Í S J A N
Tavush-hérað: 16 létust er mannskæð landamæraátök
brutust út 12. júlí 2020.
Nagornó-Karabak
Báðir aðilar læstir í
„köldu stríði“ um
þetta svæði e˜ir sex
ára stríð sem lauk
1994. Meirihluti íbúa
á svæðinu er Armenar.
Svæði hertekið
af Armenum
Víglínan
Rússneskar
herstöðvar
A R M E N Í A
Jerevan
Bakú
100 km
60 mílur
G E O R G Í A
R Ú S S L A N D
T Y R K L A N D
Í R A N
Kaspíahaf
Stepanakert
(óformleg höfuðborg)
Sjálfstjórnarlýðveldið
Naksjivan
(hliðhollt Aserbaísjan)
Gyumri
Erebuni
ARMENÍA: Bar sigur úr
býtum í fyrsta Nagornó-
Karabak-stríðinu árið 1994
með hernaðaraðstoð Rússa. Hertók
svæðið og §utti þangað enn §eiri
Armena. Hernámi Armena á svæðum
utan Nagornó-Karabak lauk árið 2020
og hafa þeir nú aðeins aðgang að
svæðinu í gegnum Lasjin-¨allveginn.
ASERBAÍSJAN: Missti bæði
Nagornó-Karabak og
svæðin sem liggja þar í
kring árið 1994. Þjóðir heims
viðurkenndu svæðið samt enn sem
hluta af Aserbaísjan. Í september árið
2020 hófust átök á ný og hertóku
Aserar þá a˜ur svæðin í kringum
Nagornó-Karabak með aðstoð Tyrkja.
Sendifulltrúi Aserbaísjan var
nýlega í heimsókn á Íslandi
og ræddi við ráðuneytis-
stjóra utanríkisráðuneytisins.
Hann telur Íslendinga geta
spilað lykilhlutverk í friðar-
viðræðum milli Armeníu og
Aserbaísjan.
helgisteinar@frettabladid.is
alþjóðamál Elchin Amirbayov, sér-
stakur sendiherra og aðstoðarmaður
varaforseta Aserbaísjan, segist vona
að Íslendingar geti aðstoðað í friðar-
viðræðum milli Armeníu og Aserba-
ísjan um Nagornó-Karabaksvæðið.
Þjóðirnar tvær hafa deilt um svæðið í
marga áratugi og segir Elchin að Evr-
ópa þurfi ekki á öðru stríði að halda.
Hann segir að ríkisstjórn Aserba-
ísjan langi að ná friðarsamkomulagi
fyrir árið 2025 og gætu friðargæslu-
liðar þá yfirgefið Nagornó-Karabak.
Áætlunin felst meðal annars í því
að virða landamæri beggja þjóða,
afmarka þau og hætta frekara tilkalli
til annarra landsvæða.
Sendiherrann var í heimsókn
á Íslandi í lok febrúar og fundaði
meðal annars með Martin Eyjólfs-
syni, ráðuneytisstjóra utanríkis-
ráðuneytisins. Þeir ræddu meðal
annars málefni Lasjin-fjallvegarins,
sem tengir Armeníu og héraðið
Nagornó-Karabak.
„Hugmyndin var að setja okkur
í samband við lönd sem gætu haft
áhuga á þróun mála á Suður-Kák-
asussvæðinu og þar sem íslenski
utanríkisráðherrann er nú í tíma-
bundnu hlutverki sem forseti ráð-
herraráðs Evrópuráðsins þá fannst
okkur mikilvægt að skýra afstöðu
okkar fyrir ykkur,“ segir Elchin.
Hann segir að það sé kominn tími
til að efla samskipti og huga að friði
fyrir komandi kynslóðir. „Þetta er
vissulega mjög f lókið stríð og er
búið að dragast í 30 ár, en við erum
að segja að nú sé komið nóg.“
Þegar rússneska keisaraveldið
féll árið 1918 fengu bæði Armenía
og Aserbaísjan að búa til sín eigin
landamæri. Ríkin byrjuðu nánast
um leið að berjast um Nagornó-
Karabak þar sem svæðið var mjög
mikilvægt fyrir báðar þjóðir.
Þegar löndin voru innlimuð í
Sovétríkin var Nagornó-Karabak
gert að sjálfstjórnarsvæði innan
vébanda Aserbaísjan, þrátt fyrir að
meirihluti íbúa þar væru Armenar.
Árið 1988 kusu armenskir aðskiln-
aðarsinnar í Nagornó-Karabak
að yfirgefa Aserbaísjan. Rúmlega
30 þúsund manns létust í sex ára
löngu stríði sem lauk árið 1994 með
sigri og hertöku Armena á svæðinu.
Síðan þá hefur ríkt „kalt stríð“
þar sem herir beggja landa hafa
verið staðsettir á víglínu með fram
austurhluta Nagornó-Karabak.
Þegar átök hófust á ný í septem-
ber 2020 valtaði Aserbaísjan yfir
armenska herinn með aðstoð tyrk-
neskra dróna. Aserbaísjan endur-
heimti svæðin í kringum Nagornó-
Karabak en Rússar hjálpuðu við
að stilla til friðar og sendu friðar-
gæsluliða til Nagornó-Karabak.
Elchin segir að þrátt fyrir að
Ísland sé langt í burtu frá þessum
vígvelli hafi þjóðin hagsmuna að
gæta þegar kemur að friði. Hann
Friður í Kákasus tækifæri fyrir Ísland
Elchin Amirbayov, sérstakur sendiherra og aðstoðarmaður varaforseta Aserbaísjan, FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
Þetta er
vissulega
mjög
flókið stríð
og er búið
að dragast í
30 ár, en
við erum
að segja að
nú sé
komið nóg.
Elchin
Amirbayov
minnir á öll þau neikvæðu áhrif
sem stríðið í Úkraínu hafi haft á
umheiminn og ítrekar að það að
viðhalda friði sé það besta fyrir
allra.
„Við viljum einhvers konar
alþjóðlega aðkomu að þessari
deilu til að tryggja að fólkið á
þessu svæði sé öruggt. Leiðin að
friði gæti verið erfið en við viljum
að minnsta kosti sjá að Armenía
og Aserbaísjan geti lifað sem góðir
nágrannar.“ n
helgisteinar@frettabladid.is
afganistan Mohammad Dawood
Muzammil, ríkisstjóri Talibana í
Balkh-héraði í norðurhluta Afgan-
istan, var drepinn í gær í sjálfs-
morðssprengjuárás. Sprengingin
átti sér stað á skrifstofu ríkisstjórans
og segist Íslamska ríkið bera ábyrgð
á árásinni.
Muzammil er æðsti embættis-
maður Talibana sem hefur verið
drepinn síðan þeir náðu völdum
aftur í Afganistan í hittiðfyrra.
Dregið hefur úr bardögum í landinu
en Íslamska ríkið viðheldur reglu-
legum árásum á liðsmenn Talibana.
Zabihullah Mujahid, talsmaður
Talibana, segir á Twitter að ríkis-
stjórinn hafi verið píslarvottur. n
Felldu ríkisstjóra
Talibana í árás
thorgrimur@frettabladid.is
spánn Fornleifafræðingar á Spáni
hafa fundið f lak fyrstu sprengju-
f lugvélar nasista sem var skotin
niður í spænsku borgarastyrjöld-
inni. Um er að ræða flugvél af gerð-
inni Junkers Ju 52/3m sem stjórn
nasista í Þýskalandi afhenti þjóð-
ernisstjórn Francos.
Leifarnar af vélinni fundust í
Santa María de la Alameda. Hún
var skotin niður í tunglsljósi nóttina
25. júlí 1937 og var þetta einungis í
annað skipti sem tókst að skjóta
niður herflugvél að nóttu til. n
Fyrsta vél nasista
sem skotin var
niður fundin
Flugvélin var af gerðinni Junkers Ju
52/3m. FRÉTTABLAÐIÐ/GETTy
thorgrimur@frettabladid.is
japan Stjórnvöld í Japan hyggjast
skakka leikinn vegna tilkynninga
um það að gestir í skemmtigarði
einum hagi sér ósæmilega gagnvart
styttum af teiknimyndapersónum.
Hafa gestir í skemmtigarðinum
Ghibli Park birt myndir af sér á sam-
félagsmiðlum þar sem þeir þykjast
áreita stytturnar kynferðislega.
Ghibli Park er helgaður hinum
ástsælu teik nimy ndum k v ik-
myndaversins Studio Ghibli. Þar eru
styttur af persónum úr myndunum,
meðal annars margar ungar kven-
persónur. n
Stöðva áreitni
gegn persónum í
teiknimyndum
Ekki eru allar myndirnar sem hafa
verið teknar með styttunum í garð-
inum eins sakleysislegar og þessi.
FRÉTTABLAÐIÐ/EPA
10 FréTTir FRÉTTABLAÐIÐ 11. mARs 2023
LAUGArDAGUr