Fréttablaðið - 18.03.2023, Qupperneq 12

ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jón Þórisson RITSTJÓRI: Sigmundur Ernir Rúnarsson ser@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is
FRÉTTASTJÓRI: Lovísa Arnardóttir lovisa@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út fimm daga í viku og hægt er að nálgast það ókeypis á 120 fjölförnum stöðum á höfuðborgarsvæðinu, á Suðurnesjum, Árborg, Ölfusi, Akranesi, Borgarnesi,
Akureyri og víðar. Að auki er blaðið aðgengilegt í pdf-formi og í appi. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101
Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is. VEFSTJÓRI: Einar Þór Sigurðsson einarthor@frettabladid.is MARKAÐURINN: Guðmundur Gunnarsson ggunnars@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is
MENNING: Þorvaldur S. Helgason tsh@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Hörður Snævar Jónsson hoddi@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Háir vextir
og verð-
trygging
ofan á
skulda-
stofninn
leiða til
órétt-
látustu
fjármagns-
flutninga
sem sögur
fara af í
sæmilega
gerðu þjóð-
ríki.
Samvera er
ekki aðeins
talin hið
náttúru-
lega ástand
heldur
hin æðsta
dyggð; hún
er í senn
athöfn og
stöðutákn.
Sigmundur Ernir
Rúnarsson
ser
@frettabladid.is
MÍN SKOÐUN
GUNNAR
Sif
Sigmarsdóttir
Vorið 1957 sendi Carl Jung, svissneskur geð-
læknir og faðir greiningarsálfræðinnar, vini
sínum bréf. „Kæri Schmaltz. Ég skil ósk þína,
en hún samræmist ekki aðstæðum mínum.“
Gustav Schmaltz hafði óskað eftir að fá að
verja nokkrum dögum með Jung við skraf
og ráðagerðir. „Einvera er uppspretta heil-
brigðis míns og það sem gerir lífið þess virði
að lifa því. Samtöl eru mér oft sem pynting;
stundum tekur það mig marga daga að jafna
mig á fánýti orða.“
Undirskriftasöfnun stendur nú yfir meðal
kennara við Háskóla Íslands þar sem þess
er krafist að horfið verði frá áformum um
að svipta kennarana skrifstofum sínum
og færa þá í opin rými. „Við eigum að sitja
saman í eins konar lobbíi sem lítur út eins og
flugstöð eða mathöll með tölvurnar okkar
fyrir framan alla,“ sagði Arngrímur Vídalín
Stefánsson, forsvarsmaður undirskrifta-
söfnunarinnar, í samtali við Fréttablaðið.
Veggir eru ekki einu skilrúmin sem valda
titringi á vinnumarkaði nú um stundir. Í
vikunni bárust fréttir af því að sérfræðingar
í mannauðsstjórnun við Háskólann í Exeter
á Englandi hygðust binda enda á svo kall-
aðan „sunnudagstrega“, kvíða sem margir
finna fyrir undir lok helgar. Leggja þeir til að
atvinnurekendur bjóði upp á skemmtilegar
uppákomur á mánudagsmorgnum, tékk-
listar séu útbúnir á föstudögum svo að ljóst
sé hvað liggi fyrir við upphaf nýrrar vinnu-
viku og stjórnendum sé bannað að senda
starfsfólki tölvupósta um helgar.
„Rannsóknir okkar sýna að óljós skil á
milli heimilis og vinnu magni upp sunnu-
dagstregann,“ sagði Ilke Inceoglu, prófessor
við Exeter-háskóla. „Niðurbrot á skilrúmum
hefur ágerst eftir kóvid en slíkt hefur mikil
áhrif á velferð okkar.“
Verksmiðjubú skrifstofuheimsins
Ólíklegt er að samúð vikunnar falli í skaut
háskólakennurum sem gráta nú einkaskrif-
stofur sínar. Málið hefur þó breiðari skír-
skotun en kann að virðast í fyrstu.
Það er ekki aðeins niðurbrot á óeigin-
legum skilrúmum sem hefur áhrif á velferð
okkar í vinnunni. Rannsókn sýndi að
vellíðan starfsfólks sem fært var úr ein-
staklingsskrifstofu í opið rými minnkaði um
þriðjung. Afköst drógust jafnframt saman
um 20% og veikindadögum fjölgaði.
Opin vinnurými eru verksmiðjubú skrif-
stofuheimsins. Sparnaður atvinnurekand-
ans er á kostnað velferðar þess sem hefst
þar við. Réttlæting á opnum vinnurýmum
er hins vegar undirorpin upphafningu sam-
tímans á samneyti.
Því er stöðugt haldið að okkur að við séum
félagsverur. Ef við erum ekki á leiðinni að
hitta einhvern í kaffi eða kokteil erum við
ekki að standa okkur í stykkinu. Klingi far-
síminn ekki með skilaboðum eins og kirkju-
klukkur á jólum er það merki um að okkur
sé að mistakast. Hæfni okkar til að vinna
saman í hópum er sögð liggja til grundvallar
yfirburðum mannskepnunnar á jörðinni.
Samvera er ekki aðeins talin hið náttúrulega
ástand heldur hin æðsta dyggð; hún er í senn
athöfn og stöðutákn.
Niðurbrot skilrúma á sér ekki aðeins stað
á vinnumarkaði. Væri Carl Jung uppi í dag
reyndist það honum vandasamt að tryggja
sér nauðsynlega einveru, skjól undan „fánýti
orða“. Þökk sé nútímatækni eru skil milli
einveru og samneytis orðin svo óljós að við
erum ekki einu sinni ein á klósettinu lengur.
„Helvíti er annað fólk,“ er haft eftir per-
sónu í leikriti franska heimspekingsins Jean-
Paul Sartre. Skaðsemi opinna vinnurýma
rennir stoðum undir nauðsyn einveru. Við
lifum hins vegar á tímum þar sem einveru
er ekki einu sinni að finna í einsemdinni.
Þrautir háskólakennara, sem velkjast í
veggjalausri víðáttu eins og iðrandi syndarar
í hreinsunareldinum, eru því þrautir okkar
allra. n
Skjól undan fánýti orða
Vissir þú að
fæst á 204 stöðum á
höfuðborgarsvæðinu?
Kynntu þér dreifinguna á:
www.frettabladid.is/stodsidur/dreifing
Enn einu sinni er alþýða manna á Íslandi
áminnt um það að hún getur ekki greitt
fyrir lántökur sínar með viðráðan-
legum vöxtum. Þar þarf meira til.
Íslandsgjaldið heitir vaxtakúgunar-
verðtrygging. Krónan er ekki merkilegri gjald-
miðill en svo að hún er ekki lánuð nema að
lánveitandinn sé tryggður gagnvart gjaldfalli
hennar og sveiflum.
Almenningur ber kostnaðinn. Og ekki bara
alla ævi, heldur út yfir gröf og dauða.
Rándýr krónan leiðir sí og æ til ójöfnuðar.
Það er Íslandssagan. Hún er uppfull af einbeittu
óréttlæti ríkjandi ráðamanna sem nota algerlega
ónothæfan gjaldmiðil til að arðræna landsmenn
– og pína þá til að sitja skör lægra en fólk í næstu
nágrannalöndum.
Háir vextir og verðtrygging ofan á skulda-
stofninn leiða til óréttlátustu fjármagnsflutn-
inga sem sögur fara af í sæmilega gerðu þjóðríki.
Fjármunirnir eru kreistir út úr fjármagnsþurfi
almenningi og færðir á silfurfati yfir til fjár-
magnseigenda. Og þetta gerist þeim mun hraðar
eftir því sem vextirnir eru hækkaðir meira – og
verðtryggingin leggst ofan á allt heila klabbið.
Ellefu sinnum hafa vextir verið hækkaðir á
Íslandi á innan við tveimur árum. Tólfta hækk-
unin, líklega vegleg, verður að veruleika í næstu
viku.
Og enn er vitað hverjir tapa – og hverjir græða,
einmitt í þessum endurtekna veruleika þegar
flóttinn frá háum vöxtum yfir í verðtryggingu er
enn einu sinni brostinn á.
Þetta er íslenska krónuhagkerfið sem er stað-
ráðið í að tapa verðgildi sínu jafn hratt og mikið
á nýrri öld og það gerði á þeirri síðustu.
Þegar íslenska krónan var tekin upp fyrir réttri
öld var hún jafngild þeirri dönsku. Hundrað
árum seinna er ein dönsk króna 2.100 krónur.
Með sama útreikningi er einn dalur nú 14.500
krónur og ein evra 16 þúsund krónur. Íslenska
krónan hefur fallið um 99,95 prósent.
Krónuruglið, sem allt eins mætti kalla krónu-
ofbeldið, sést í hvað átakanlegustu mynd sinni
þegar hún er mátuð við vöruverð. Miðað við
upphaflegt verðgildi krónunnar kostaði nú lítri
af mjólk 20 þúsund krónur, einn brauðhleifur
50 þúsund krónur, meðalleiga á íbúð væri 25
milljónir á mánuði og ódýrustu bílarnir væru á
250 milljónir króna. Þokkalegt einbýlishús færi
á 20 milljarða króna.
Þegar stjórnmálamenn, sem verja þessa
óáran, tala fyrir því að sveiflur gjaldmiðilsins
séu litla hagkerfinu nauðsynlegar, er mikilvægt
að tilhlýðendur túlki orð þeirra á einn og sama
veginn.
Þessir stjórnmálamenn tala fyrir því að færa
til pening í samfélaginu. Frá þeim fjármagns-
þurfi til fjármagnseigenda. Og þeir meina ekkert
annað. n
Íslandsgjaldið
12 SKOÐUN FRÉTTABLAÐIÐ 18. MARS 2023
LAUGARDAGUR