Arkitektúr og skipulag - 01.08.1988, Blaðsíða 12

1983. Ylstræti.
„En borgin sem ker, sem mannlífið dafnar í, hef-
ur með grunnmynd sinni mótandi áhrif á þann
félagslega karakter sem lifir í henni. Hún dregur
eða ýtir undir ákveðnar félagslegar athafnir og
hefur þar með mótandi áhrif á félagslega menn-
ingu borgarinnar, sérstaklega daglegt form
hennar. Andinn á sér svið í borginni. Borgin
speglar andann. Menningaraðferðin, borgar-
menningin er aðferð andans til að fullnægja
formi verunnar og leggja drög að þróun hennar,
sem er liður í alheimsframvindunni. í fyrstu
speglar efnisheimur eða vistfræði borgarinnar
inntak efnisvíddarinnar, sem andinn kemur í
kring og svo grunnmynd og samræmi í mynd
borgarinnar, farvegur og form bylgjunnar. [ báð-
um þessum víddum sér andinn niður í dýpri
Fegurð sem inntak er flókið hugtak og verður
ekki gert skil á fáum blöðum. En í stuttu máli
er um þrenns konar grunnform að fegurð að
ræöa. Fegurð sem er í hlutunum og vex af líf-
rænni þýðingu þeirra eða hlutföllum, sem eiga
sér hliðstæðu í uppbyggingu heimsins, eins og
t.d. í skel eða mynd blómsins. Þetta er hlutlæg
fegurð og alls staöar sýnileg í borginni. ( öðru
lagi fegurð sem vaknar í verunni og felst í af-
stöðu hennar gagnvart hlutnum sem óhlutlæg
eða afstæð fegurð. Svo fegurð sem vex á
mörkum þess vitaða og ómeðvitaða. Það á sér
stað þegar verunni opnast ný sýn á veröldina,
þ.e. þegar meðvitund hennar vex og er gögnun
hins nýja þáttar, sem framkallast í mynd ver-
unnar af heiminum. (borginni birtast okkur all-
ir þættir fegurðarinnar og borgin er mynd af
þeim. ( steinrunnum setningum borgarinnar
má lesa innra líf og vöxt verunnar. Hér mynd
af gleði í stein, þar býr fífill. Rennandi vatn ei-
lífðarinnar. f skrefum mannsins um borgina
felst dulið inntak flatarmálsins sem hefur fest-
ingar sínar í lífrænum víddum. (sporum hans
speglast tær nátthiminninn. Einhvers staðar
opnast gluggi út á veröndina og fagnar árs-
tíðinni. Annars staðar eru gamlir gluggar hlið
löngu liðinna sólarlaga. Þögull steinn í mynd
borgarinnar á sér hulin tengsl við plöntuna í
götunni og plantan á erindi við morgunljósið. í
þessum þríhyrning kaupir maðurinn inn,
mjólkin verður ástfangin.
Skuggi haustsins læðist um strætin, tjörn í vin
borgarinnar speglar heitan gróður við kyrrð
fuglasöngsins rétt áöur en nóttin máir út
dimma skugga borgarinnar. Borgin er varða
mannsins á vegi hans til Raradísar. Það búa öfl
innra með borginni sem gera hana hæfa til aö
breyta öllum heiminum. Það þýðir að hún er
að verða fær um að breyta allri jörðinni í aldin-
garð, skapa vistfræðilegt jafnvægi, örugga
uppskeru. Hún er að verða þess megnug að
stilla öllum vexti í rétt hlutfall við vistfræðilega
möguleika jarðarinnar ef menntun og hæfileik-
ar borgarinnar breytast í stjórnmálalegan veru-
leika. M.ö.o. borgin er komin að þeim mörkum
að geta breytt umhverfinu í aldingarð vist-
fræðilegs og félagslegs jafnvægis. Hún getur
með innsýn sinni í samhengi lífræns lífs og
menningu borgarinnar breyst í tilverusvæði
hagsældar og fegurðar, þroska og ævintýris.
En hún rambar á sama tíma á barmi eigin graf-
ar, því hún afkastar meiru en hún hefur skyn-
semi til.“ ■
samhengi tilvistarinnar.“...
Úrdráttur. ritstj.
10