Arkitektúr og skipulag - 01.08.1988, Qupperneq 28

Hrauneyjarfoss Kraftanlæg
Kraftstation
Thjorsá Elv, Island
HrauneVJarfoss Kraftanlæg
Kraftstation
150
rn- 1 e^' vandforing, 96 m. tryhhoide, 144 000 hh.
6 3 83ter a 24 000 hh., 300 omdr. pr. min.
Tungna Elv, Island
§.
Szetersmoen,
•Ji-ybrotnhnisk ^Durcau
&ger 2unó
ingeniorer
m. s t. r
anirnar á snærum Norömanna en verslun og
viöskipti voru mál Englendinga. Einar haföi
nefnilega séð fyrir því aö til einhvers þyrfti að
nota orkuna, sem fengist úr fallvötnunum. Því
stóö hann í sambandi viö hlutafélag aö nafninu
The British North-Western Syndicate og þó
einkum hluta þess sem hét The North-Western
Trading Company. Ýmsar áætlanir voru tengd-
ar þessum félögum og þá aðallega námugröft-
ur og vinnsla kalksaltpéturs.
Áriö 1913 er Einar enn á ferðinni meö hug-
mynd um gróðafyrirtæki í sambandi viö verk-
smiðjurekstur og hafnargerö í Skerjafiröi og
Skildinganesi. f því skyni stofnar hann með
enskum hluthöfum fyrirtækið Port Reykjavík en
þaö var skráö í Lundúnum undir nafninu The
Harbours and Piers Association Limited. Hug-
myndin aö höfn í Skerjafiröi var þó ekki ný af
nálinni því í grein eftir einhvern kommandör R.
Hammer, sem birtist í ísafold 4. október 1902,
er því haldið fram aö besta hafnaraðstaða fyrir
Reykjavík sé í Skerjafirði og mótbárur í þá veru
aö íshætta sé og fjarlægð frá byggðinni í Kvos-
inni séu haldlitlar. Eitthvað voru ensku hluthaf-
arnir efins um áætlanirnar því voriö 1913,
nokkrum mánuðum eftir stofnun félagsins er
óskaö eftir skýrslu um framgang málsins hér á
landi. Ýmislegt ber meö sér aö Einar Bene-
diktsson hafi lagt til efni í skýrsluna en þar er
haldið fram fullum fetum að framkvæmdir hafi
þegar veriö hafnar og tilgreindir verkfræðingar
og verktakar, en eins og kunnugt er hefur
aldrei verið byrjaö á stórskipahöfn í Skerjafirði
og ekki líkur á að slíkt mannvirki muni rísa þar.
Meö gögnum á aöalfundi félagsins áriö 1913 er
uppdráttur sem sýnir hafnarsvæðið í Skerja-
firði. Fylgir uppdrátturinn hér meö.
Þótt flest áform Einars hafi verið stórbrotin
voru það fossafélögin, sem voru mikilfengleg-
ust. Áöur er minnst á félögin Skjálfanda og
Gigant en Titan-félagið tók þeim langt fram.
Mikil og dýr áætlun var gerö um virkjanir á ein-
um sex stöðum í Þjórsá og átti aö framleiða
þar 600-800 megavött samkvæmt áætlun
norska verkfræöingsins G. Sætersmoens. Þrátt
fyrir aö áætlunin sé frá fyrstu tímum virkjunar-
framkvæmda og í mjög stórum stíl hefur aldrei
veriö efast um aö áætlunin væri góð svo langt
sem hún nær enda voru Sætersmoen og sam-
starfsmenn hans viðurkenndir sérfræðingar í
virkjunarmálum.
Þaö sem aftur á móti varö áætluninni að falli
voru smásmuguleg sjónarmiö hér heima fyrir
og ótti landsfeöranna um að verið væri að of-
urselja landiö útlendu fjármagni til „spekula-
tiona“. Þessi ótti er enn landlægur meöal okkar
hér og er langt í aö brái af mönnum í þeim efn-
um. Titan-félagið varð því litið annað en háleit-
ar hugmyndir sem jafnvel einum sjötíu árum
síðar hafa ekki komið til framkvæmda nema að
hluta.
Með grein þessari eru nokkrar teikningar úr
skýrslu G. Sætersmoens: Vandkraften i
Thjorsa Elv, Island, Planer for utbygning af 6
kraftanlæg. 72 bls. og 32 blöð með teikning-
um, Kristiania 1918. Ekki treysti ég mér að til-
greina stíl þann sem arkitektúrinn fylgir og læt
lesendum það eftir. ■
Þorsteinn Þorsteinsson
26
27