Arkitektúr og skipulag - 01.08.1988, Qupperneq 18

Skipulag Bolungarvíkur -1924
Prátt fyrir mikinn eril í starfi lét Guöjón Sam-
úelsson ekki hjá líða að fylgja tillögum þeim er
hann geröi í nafni skipulagsnefndar ríkisins
eftir út í ystu æsar hvað varðar útfærslu og
framsetningu. Merkust tillagna hans er án efa
skipulagsuppdrátturinn af Bolungarvík frá
1924. Segja má að í þessu tilviki hafi Guðjón í
nafni skipulagsnefndarinnar teiknað og skipu-
lagt frá grunni íslenskt „fyrirmyndarsjávar-
þorp“ með öllu sem því tilheyrði, höfn, ráð-
húsi, kirkju, verslunargötu, iðnaðar- og íbúðar-
hverfum. ( þessari tillögu hélst arkitektúr og
skipulag í hendur, ólíkt því sem síðar varö. Af
uppdrættinum má lesa raunverulegt, áþreifan-
legt umhverfi með húsum, götum og torgum
sem hver maður gat séð fyrir sér. Hver bygg-
ing hafði sitt ákveðna form, sem endursþegl-
aði tilgang hennar og hlutverk í bæjarfélaginu.
Opinberum byggingum var komið fyrir á opn-
um svæðum eöa við enda gatna. íbúðargöt-
urnar voru sveigöar í anda enskra og þýskra
fyrirmyndarbæja. íbúðarhverfin voru aögreind
frá atvinnusvæðum og tekiö var tillit til sólar-
átta við staðsetningu húsa á lóöum. (tillögunni
má finna dæmi um ýmsar tegundir íbúðarhús-
næðis, þ.á m. lítil sérbýlishús úrtorfi og grjóti,
sem löguð eru að þéttbýlinu (til hægri) og
sveigð fyrir horn líkt og sambygging í enskum
garðbæ.
Greinarhöfundur leyfir sér að fyllyrða að ís-
lensk skipulagslist hafi ekki risið hærra en í
þessari tillögu frá 1924. Líta má á hana sem
hápunktinn í verkum Guðjóns Samúelssonar,
hér má finna í einni samstæöri heild allar hug-
myndir hans um skipulag bæja og þjóðlega
húsagerð, húsnæðismál almennings sem og
staðsetningu og formuppbyggingu opinberra
bygginga. Svo víðtæka heildarsýn um mótun
umhverfis er ekki að finna í verki neins annars
íslensks arkitekts. (tillögunni er hið besta úr
skipulagskenningum samtímans lagað að ís-
lenskum aðstæðum. ( fræðilegum skilningi
byggist tillagan í veigamiklum atriðum á þeim
kenningum sem samstarfsmaöur hans, Guð-
mundur Hannesson læknir, setti fram í riti sínu
árið 1916.
Tillaga skipulagsnefndarinnar að Bolungarvík
var samþykkt nokkrum árum síðar í allbreyttri
mynd en aldrei varð neitt úr framkvæmdum.
ísafjörður
Skipulagstillaga aö Eyrartúni á ísa-
firöi -1924
Hinn 27. júni 1921 samþykkti Alþingi fyrstu
lögin um skipulag kauptúna og sjávarþorpa.
Seinna sama ár voru þeir Guðjón Samúelsson,
Guðmundur Hannesson læknir, og Geir Zoéga
skipaðir í skipulagsnefnd, en áður höfðu þeir
unnið að gerð ofangreindra laga. Fyrsti upþ-
drátturinn sem hlaut staðfestingu var skipulag
Isafjarðar. Guðjón Samúelsson hafði fáum ár-
um áður lokið við teikningar af sjúkrahúsinu á
(safirði. f skipulaginu var gert ráð fyrir sam-
safni opinberra bygginga á svæðinu umhverfis
spítalann, þar sem heitir Eyrartún. Fyrir utan
sjúkrahúsið og fáein íbúðarhús á vinstri hönd
náði þessi hugmynd ekki fram að ganga. ■
Pétur H. Ármannsson
16