Arkitektúr og skipulag - 01.03.1990, Side 73

Skortur á
innlendum byggingar-
efnum hefir hrjáð íslenskf
þjóðfélag frá upphafi
byggðar. Nytjaskógar
hafa hér aldrei vaxið og
leir vart finnanlegur,
enda aldrei möguleiki að
brenna hér tígulstein.
Byggingarefnin voru því
torf og grjót og innflutt
timbur allt fram á tíma
steinhúsanna, og eigin-
lega fram á öld stein-
steypunnar, sem enn lifa
fimm ár af, að verði 100
ára í landinu.
Byggingarsagan
er jafnframt saga
þjóðfélagslegra
vakninga og fylgir all-
náið framvindunni í at-
vinnumálunum. Stein-
steypan kom inn í íslenskt
þjóðfélag á miklum
viðreisnartímum, og eng-
an þarf því að undra að
henni var fagnað sem
varanlegu byggingar-
efni.
Allsráðandi varð
steinsteypan á
byQgingarmarkaði hér
strax eftir strið, og svo
ríkjandi að stœrstur hluti
af Þjóðarauði okkar er
nú (varanlega) inn-
steyptur í þetta efni.
Hvert sem litið er blasir
við steinsteyptur arki-
tektúr, enda er arkitektúr
frekari til umhverfisáhrifa
en önnurstarfsemi.
Þróun steypunnar hefir
hinsvegar verið nokkuð
hœg, og því er heildar-
svipur hins byggða
umhverfis nokkru grárri
en ceskilegt vœri.
Notkun efnisins hefir
í raun þróast hœgt síðan á
dögum Guðjóns Samúels-
sonar. Guðjón reisti
byggingarlistinni ekki ein-
göngu minnisvarða í formi
með svo mörgum frá- _
bœrum byggingum. Áhrif
hans á efnisnotkun og
efnisþróun voru afgerandi.
Ýmsir nýir
minnisvarðar eru nú smám
saman að rísa upp úr
umhverfinu og ber að
fagna því. Gyðjan er hins-
vegar meira tignuð í þeim
í formi en efni.
Ritstjóri hefir óskað
eftir því að ég fjalli hér
nokkuð um möguleika á
notkun vikurs sem
byggingarefnis, en um
það efni fást nú ýmis gögn
hjá Rannsóknastofnun
byggingariðnaðarins, og
því er með þessum pistli
aðeins brugðið upp
nokkrum myndum til
glöggvunar.
VIKURSTEYPA
Árið 1951 byggði
sá sem hér heldur á
penna sér einbýlishús,
sem steypt var í hólf og
gólf úr vikursteypu. Þetta
var nýjung byggð á
rannsóknum við Atvinnu-
deild Háskólans, en
formið fengið frá banda-
rlska steypusambandinu
(ACI). Þetta var steypa,
sem nokkurnveginn flaut
á vatni, rúmþ. 1,0, þrýsti-
þol ca. 10 MPa og
varmaleiðni ca.
0,2Wm°C. Arkitekt var
Aðalsteinn Richter.
Þótt steypa sú sem í húsið
var notuð og raunar húsið
sjálft hafi reynst með
ágœtum komst aðferðin
ekki upp á háborðið í
byggingariðnaðinum.
Annarsvegar var það
vegna þess ókosts sem
fylgir vikrinum, að hann er
mjög rakadrœgur. Hins-
vegar blasti hrun
vikursteinaiðnaðarins við,
og vikurvarðí raun
fordcemdur af iðnaðinum.
GJALLSTEYPA
Um svipað leyti var
nokkuð gert að því að
byggja úr gjallsteypu. M.a.
var þá byggð íbúðarblokk
Steypan er ljós á lit og mynstrast auðveldlega.
71