AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.04.1999, Blaðsíða 15

endurgreiðslum, væntanlega á öðrum áratug 21.
aldar, mun verða lokið öllum greiðslum til lánveit-
endanna og þá verða göngin afhent ríkinu til
eignarog reksturs, að sjálfsögðu endurgjaldslaust.
HVERHIG HEFUR TEKIST TIL?
Undirbúningsrannsóknir höfðu gefið til kynna
hvernig bergið væri og hvort vænta mætti vatns-
leka á þeim stöðum sem það væri óþétt. Einna
mest var óvissan um brotabelti í jarðlögum þar
sem göngin áttu að liggja hvað dýpst. Þá mátti
búast við jarðhita og það gæti gert meiri kröfur til
útloftunar ganganna en ella. Þrátt fyrir það, að ekki
væru boraðar könnunarholur inn undir fjörðinn, þá
mátti lesa miklar upplýsingar um hvernig bergs
væri að vænta út frá jarðlögum eins og þau birtust
í Akrafjallinu norðan við fjörðinn. Meðal annars á
grundvelli þeirra var tekin ákvörðun um að óhætt
myndi að grafa göngin án þess að verulegra vand-
kvæða væri að vænta. Enda reyndist það svo.
Lega ganganna, sem eru samtals um fimm og
hálfur kílómetri að lengd, var ákveðin þannig að
lágmarksþykkt af bergi yfir þeim væri 50 metrar.
Þykk ísaldarsetlög eru síðan ofan á berginu í botni
fjarðarins. Lægsti hluti ganganna er 165 metra
undir sjávarmáli. Það er því töluvert þykk hlíf yfir
göngunum þar til að Atlantshafinu kemur. Samt
sem áður mátti búast við nokkrum vatnsleka.
Sumir, alókunnir aðstæðum, spáðu því að göngin
myndu aldrei verða annað en vatnsrör milli Hval-
fjarðarstrandar og Kjalarness, fullt af sjó! Sem
betur fer rættust ekki hrakspár úrtölumanna og
reyndin varð sú að aðeins þurfti aó þétta vegna
vatnsleka um 13% ganganna í stað 30% eins og
upphaflega var ráðgert. Þá var bergið sjálft mjög í
samræmi við það sem reiknað hafði verið með og
er styrkt á hefðbundinn hátt með bergboltum og
sprautusteypu.
Framkvæmdin sjálf tókst einnig með ágætum.
Unnið var frá báðum hliðum samtímis og mæst
undir miðjum firðinum rúmum átta mánuðum fyrir
tilsettan tíma. Sýndi það að ekki hafði óraunhæf
bjartsýni verið uppi þegar af stað var farið, enda
starfsmenn allir þaulvanir og tæki eins og best
varð á kosið. Öryggi starfsfólks var og haft í fyrir-
rúmi og engin alvarleg slys urðu meðan á
frankvæmdinni stóð.
En það er ekki síður athyglisvert hvernig hin
hliðin á dæminu lítur út, þ.e. áætlunin um tekjur
vegna notkunar ganganna. Spár um umferð voru
gerðar eftir allviðamikila og að því er virðist
vandaða könnun á umferðarvenjum áður en göng-
in voru gerð. Voru vegfarendur spurðir um hvert
viðhorf þeirra væri til ganganna og hvort þeir
myndu nota þau þegar þar að kæmi. Langflestir
sögðust myndu aka göngin en einnig voru nokkrir
sem höfðu áhyggjur af öryggismálum. Voru kann-
anirnar gerðar af Vegagerðinni og úr þeim unnið af
ráðgjöfum Spalar, norska fyrirtækinu O.T. Blind-
heim og Háskóla íslands. í stuttu máli má segja að
ekki hafi heldur verið á ferðinni glannaleg bjart-
sýni, umferðin hefur verið nokkru meiri en spárnar
gerðu ráð fyrir. Þetta gerir það að verkum að
annaðhvort er lag til þess að lækka gjaldið fyrir
hverja ferð eða stytta þann tíma, sem er til þess að
afhenda ríkinu mannvirkið. En alltént er enn sem
komið er allt samkvæmt áætlun ráðgjafanna.
AÐ LOKUN
Það fer ekki á milli mála að Hvalfjarðargöngin
tókust í alla staði afar vel, hvort sem litið er til
undirbúnings, fjármögnunar eða framkvæmda og
allt lítur vel út með reksturinn. En er þetta fyrir-
komulag upphafið að einhverju nýju í framkvæmd-
um hér á landi? Nú þegar með Hvalfjarðargöng-
unum eru íslendingar komnir lengra en margar
þjóðir og miðað við hina frægu höfðatöluviðmiðun
eru þeir í fararbroddi. Og þó svo einkaframkvæmd
sé oft nefnd sem leið þróunarlandanna til að
framkvæma, án þess að greitt sé fyrir það beint úr
skuldugum ríkissjóðum þeirra, hafa einnig margar
framkvæmdir verið fjármagnaðar með þessum
hætti í hinum þróuðu ríkjum, m.a. í Bandaríkjun-
um. Og hvers vegna ekki að líta á Hvalfjarðar-
göngin sem gott fordæmi? En þessi þróun verður
að vera jöfn og ekki er allar framkvæmdir hægt að
einkavæða. Um þessa framkvæmdaaðferð og
þróun hennar verður væntanlega mikið rætt á
næstunni og spá mín er sú að eftir nokkur ár eða
áratugi verði dágóður hluti af því, sem allir hafa
talið ríkið eitt fært um að sinna, í höndum einka-
aðila, sem byggja, reka og afhenda síðan ríkinu.
Grein þessi er samin með upplýsingum víða að, m.a. frá
Jóhanni Kröyer, verkfræðingi hjá ístaki hf, heimasíðu
Hvalfjarðarganganna http://odinn.itn.is/gong/, upplýsinga-
bæklingi Spalar o.fl. frá september 1996, auk þess frá ýms-
um rituðum heimildum, bókum, tímaritum og greinum á
netinu. ■
13