AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.04.2002, Qupperneq 44

ENVIRONMENTAL IMPACT ASSESSMENT AND ITS INFLUENCE ON THE
DEVELOPMENT PLAN FOR REYKJAVIK 2001 - 2024
Umhverfismat og áhrif þess á Aðalskipu-
lag Reykjavíkur 2001 til 2024
Halldóra Hreggviðsdóttir, MSC hagverkfrœðingur og jarðfrœðingur og Sigurborg Kr. Hannesdóttir, MSC fer-
ðamálafrœðingur og þjóðfélagsfrœðingur, hjá ALTA og Ingibjörg R. Guðlaugsdóttir, MUR skipulagsfrœðingur hjá
skipulags- og byggingarsviði Reykjavíkurborgar.
Aöalskipulagiö í Reykjavík fór nú í fyrsta
sinn í gegnum umhverfismat á „formleg-
an hátt“. í þessari grein er fjallaö um til-
gang umhverfismats fyrir skipulagsáætl-
anir og helstu niöurstöðum matsins
vegna Aðalskipulags Reykjavíkur 2001
til 2024 lýst. Einnig er fjallaö um reynslu umhverfis-
matsteymis Reykjavíkurborgar af því aö nýta aðferða-
fræöi umhverfismats samhliöa skipulagsvinnu.
Umhverfismat fyrir skipulagsáætlanir, sem aöferða-
fræði, hefur veriö aö þróast síöasta áratug eöa svo.
Ástæöa þess er meðal annars sú aö reynslan hefur
sýnt aö lítið svigrúm hefur veriö til breytinga á tilteknum
framkvæmdum við mat á umhverfisáhrifum þeirra, þar
sem þá þegar hafa veriö teknar svo margar bindandi
ákvaröanir varöandi framkvæmd aö svigrúm til breyt-
inga er orðið lítiö. Meö umhverfismati á skipulagsstigi
er veriö aö flytja ákvöröunartöku í umhverfismálum ofar
í ákvöröunarferli, þar sem sveigjanleiki er meiri.
Hvað er umhverfismat?
Umhverfismat er fremur ný aöferöafræöi á skipu-
lagsstigi, sem er ætlaö að bæta umfjöllun um umhverf-
isáhrif líkt og gert er viö mat á umhverfisáhrifum fyrir
tilteknar framkvæmdir, aöeins frá ööru sjónarhorni og
stuöla þannig að sjálfbærri þróun. Markmiö umhverfis-
mats er einnig að auka þátttöku almennings viö
ákvöröunartöku og reyna aö tryggja aö fjallað sé um
umhverfisáhrif fyrr í ákvörðunartökuferlinu en áöur
hefur verið
Tilgangur umhverfismats fyrir skipulagsáætlanir er í
raun af tvennum toga. Annars vegar sá aö uppfylla
lagaskyldu, en samkvæmt skipulags- og byggingar-
lögum þarf nú aö vinna umhverfismat fyrir skipulags-
áætlanir. Tilgangurinn er hins vegar sá aö tryggja skil-
virkari vinnubrögð og gegnsærri ákvöröunartöku viö
skipulagsvinnu, þar sem aðferöafræöin sem slík krefst
agaöra vinnubragöa.
Umhverfismat er ferli, sem unniö er í nokkrum skref-
um samsíöa skipulagsferlinu. Þá er fariö yfir kosti sem
skoðaðir hafa veriö varðandi til dæmis stefnu, megin-
markmið eöa tilteknar framkvæmdir og rökstuðning aö
baki því hvers vegna þessar framkvæmdir voru valdar.
Einnig er skoöaö hvernig þær falla aö sjálfbærnihug-
takinu.
Til aö umhverfismatið nýtist viö skipulagsvinnu sem
skyldi, þá er þaö unnið samhliöa skipulagsáætlun.
Skoöaö er:
■ Stuðlar skipulagsáætlun aö sjálfbærri þróun?
■ Hvernig falla stefnumiö og markmið aö sjálfbærri
þróun?
■ Eru einstakar framkvæmdir rökstuddar og sjálfbær-
asti kostur valinn?
Nunur á umhverfismati skipulags-
áætlunar 09 mati á umhverfisáhrifum
framkvæmdar
Mikilvægt er aö gera greinarmun á umhverfismati fyrir
skipulagsáætlanir (lög nr. 73/1997) annars vegar og
mati á umhverfisáhrifum tiltekinnar framkvæmdar (lög
nr. 106/2000) hins vegar. Helsti munur er sá aö við mat
á umhverfisáhrifum framkvæmdar er veriö aö skoöa
þau áhrif, sem ein tiltekin framkvæmd hefur á umhverf-
iö. Viö umhverfismat á skipulagsstigi er hins vegar veriö
aö meta áhrif stefnumiða, markmiöa og leiöa í skipu-
lagsáætluninni á umhverfiö í almennari skilningi og
draga fram rökstuðning fyrir þeim ákvörðunum sem
skipulagið byggist á.
Hvernrig voru umhverf risáhrrif
Aðalshripulags Reykjavíkur 2001 tril
2024 metrin?
Viö umhverfismatiö voru skilgreindir mælikvaröar (sjá
mynd) til aö meta áhrif stefnumiða, markmiða, leiöa,
framkvæmda og meiriháttar breytinga í landnotkun
meö tilliti til sjálfbærrar þróunar. Tekiö var á sjálfbærni
út frá hagkvæmni, umhverfisáhrifum og félagslegum
áhrifum. Mælikvaröarnir taka miö af lögum og
reglugerðum, en þar sem slík viðmið eru ekki til staöar,
þá mótaöi Reykjavíkurborg, hvaöa þætti borgin vildi
leggja áherslu á og hvaöa mælikvarða skyldi nota til að
meta áhrif.
Skipulagið var síðan metiö meö tilliti til þessara mæli-
kvaröa og var Aðalskipulag Reykjavíkur 2001 til 2024
metið með tilliti til áhrifa á eftirtalda þætti (sjá mynd):
Fyrir nærumhverfi var fariö yfir opin svæöi, heilsu, ör-
yggi, húsnæöi, aögengi, efnahagslega þætti, lifandi
miösvæöi, byggingar og menningarminjar. Fyrir nátt-
úruauölindir voru skoöuö áhrif á landslag, auðlindir í
jöröu, sorp og fráveitur, vatn, land og jaröveg og fyrir
42