Iðjuþjálfinn - 2022, Blaðsíða 17

1. tölublað 202217
í fagblað iðjuþjálfa þar sem dregin var upp ítarleg mynd af
viðfangsefnum og ferli iðjuþjálfunar (Guðrún Pálmadóttir og
Kristjana Fenger, 1990). Þetta mun hafa verið fyrsta fræðilega
greinin um iðjuþjálfun á íslensku.
Það að fagið hafði verið numið á ólíkum tungumálum torveld-
aði faglegar umræður iðjuþjálfa og gerði þeim erfiðara fyrir
við að lýsa starfseminni og þeim hugmyndum sem þar lágu að
baki. Til að bregðast við þessu var stofnuð íðorðanefnd sem
útbjó íslenskan hugtakalista með skýringum að fyrirmynd
bandaríska iðjuþjálfafélagsins (Iðjuþjálfafélag Íslands, 1996).
Íslenska útgáfan var mikið notuð í fyrstu en missti smám
saman gildi sitt í takt við breytingar í faginu.
Kynning á iðjuþjálfun
Allir félagar unnu mikið kynningarstarf innan sinna vinnu-
staða og víðar þegar því var við komið. Stofnuð var sérstök
kynningar nefnd sem útbjó efni um menntun og störf iðjuþjálfa
til að nota við ýmis tækifæri, m.a. í námskynningum í fram-
haldsskólum. Einnig voru útbúnir bæklingar til kynningar fyrir
almenning og þeim dreift víða.
Árið 1976 stóð kynningarnefnd fyrir viðamikilli könnun á þörf
fyrir iðjuþjálfun þar sem sendar voru fyrirspurnir til 59 heil-
brigðisstofnana víðs vegar um landið. Spurt var um hvort
áformað væri að ráða iðjuþjálfa, væri hann ekki nú þegar á
staðnum. Aðeins 22 svör bárust sem alla jafna voru frekar
jákvæð, en sex staðir höfðu þá þegar iðjuþjálfa sem hluta
af sínu starfsliði. Um sama leyti voru send bréf til ráðuneyta
heilbrigðismála, menntamála og fjármála til að kynna iðju-
þjálfunarfagið og hlutverk þess í íslensku samfélagi. Þessi
sama nefnd birti síðan í nafni félagsins grein með myndum í
Lesbók Morgunblaðsins (Iðjuþjálfun er fjölbreytt og skemmti-
legt starf, 1978). Árið 1981 var fengin til landsins farandsýning
sem sænskir iðjuþjálfanemar höfðu útbúið og henni snúið yfir
á íslensku. Sýningin var sett upp í kringlu Landspítalans og
einnig í þáverandi fokheldri nýbyggingu sjúkrahússins á Akur-
eyri. Hún var opnuð formlega með ræðuhöldum og umfjöllun
fjölmiðla, bæði í dagblöðum og útvarpi og vakti nokkra athygli
(Farandsýning iðjuþjálfanema stendur yfir í anddyri Land-
spítalans, 1981; LKM, 1981; Svkr, 1981). Ýmislegt kynningarefni
frá þessum tíma er enn þá varðveitt hjá félaginu.
Faglegir hagsmunir og viðurkenning
Að fá iðjuþjálfun viðurkennda sem sjálfstæða fræðigrein í
íslensku samfélagi var mikilvægt en kostaði töluverða fyrir-
höfn þar sem yfirstíga þurfti ýmsar kerfislægar hindranir. Iðju-
þjálfanámið á Norðurlöndum var á þessum árum í sérskólum
sem alla jafna töldust vera á háskólastigi, en nemendur útskrif-
uðust ekki með BS- eða BA-gráðu og því höfðu flestir íslensku
iðjuþjálfarnir ekki aðgang að Bandalagi háskólamanna (BHM).
Fyrstu árin voru iðjuþjálfar sem störfuðu hjá ríki og borg
ýmist félagar í Starfsmannafélagi ríkisstarfsmanna (SFR) eða
Starfsmannafélagi Reykjavíkurborgar (SR) en bæði félögin
áttu aðild að Bandalagi starfsmanna ríkis og bæja (BSRB).
Sjúkraþjálfarar og félagsráðgjafar áttu aðild að sömu kjarafé-
lögum, en þeirra nám var jafnlangt og á sama námsstigi og
iðjuþjálfunarnámið. Eftir allnokkra baráttu tókst iðjuþjálfum að
fá nám sitt metið sem jafngilt BA- eða BS-gráðu og þar með
fékk Iðjuþjálfafélag Íslands aðild að BHM árið 1984 (Friðrik G.
Olgeirsson, 2008). Iðjuþjálfarnir þurftu samt alla jafna að bæta
við sig námskeiðum í rannsóknaraðferðum til að fá aðgang að
framhaldsnámi á meistarastigi.
Faglegir hagsmunir tengdust líka samningum við Trygginga-
stofnun ríkisins (TR), en það var talið mikilvægt skref í að litið
væri á iðjuþjálfun sem sjálfstæða fræðigrein. Samningaviðræður
milli IÞÍ og TR höfðu varað lengi þegar það kom í ljós að fulltrúar
TR vildu eingöngu semja við þjónustustofnanir sem ekki voru
í eigu hins opinbera eins og t.d. Æfingastöðina (Styrktarfélag
lamaðra og fatlaðra). Á þessum tíma þurftu iðjuþjálfarnir þar
reyndar að skila reikningum fyrir þjónustu sína í nafni sjúkra-
þjálfunar sem þeir voru að sjálfsögðu afar ósáttir við. Síðar
samdi TR við ýmsar starfstöðvar um þjónustu iðjuþjálfa.

Baráttan fyrir íslensku námi
Eins og áður hefur komið fram var íslenskt nám í iðjuþjálfun
fyrsta markmið IÞÍ frá upphafi þó ekki hafi verið grundvöllur
fyrir að hefja þann undirbúning fyrr en stéttin væri orðin nægi-
lega fjölmenn og menntunarstig hennar hærra. Náms í iðju-