Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Blaðsíða 26

Í a-dæminu hefur persónufornafnið hann greinilega bendivísun og karl-
kynið er þá vísandi kyn því að það sýnir ekki samræmi við neitt orð sem
á undan er komið heldur vísar til ákveðins karlhlaupara. Í b-dæminu vísar
lýsingarorðið fljót á sama hátt til tiltekins kvenhlaupara og í c-dæminu
hljóta óákveðna fornafnið öll og töluorðið þrjú að vísa til ákveðins bland -
aðs hóps hlaupara (eða hóps kynsegin hlaupara) sem áhorfendurnir hafa
verið að bíða eftir. Við getum líka hugsað okkur að við séum að horfa á
kröfugöngu eða gleðigöngu og þá geta allir kostirnir í (28) komið til greina,
allt eftir því hvernig gangan er samsett:
(28) Sko! Allir/Allar/Öll með regnbogafánann!
Við sjáum því að vísandi kyn kemur ekki bara fyrir í fornöfnum og sagn-
fyllingum heldur líka í ýmsum kynbeygjanlegum orðum sem hafa annars
konar stöðu, svo sem sérstæðum lýsingarorðum, óákveðnum fornöfnum
(eða kvönturum, e. quantifiers) og töluorðum.22

3.1 Sjálfgefið málfræðilegt kyn og vísandi kyn
3.2.1 Verkaskipting kynjanna
Í þeim handbókum sem sagt var frá í 2. kafla var víða vakin athygli á því
að í almennum staðhæfingum af ýmsu tagi og í fyrirmælum væri karlkyn
jafnan notað sem sjálfgefið málfræðilegt kyn, þ.e. í kynhlutlausri merk-
ingu. Dæmin má flokka eins og gert er í (29)–(30) (upphafsstafirnir vísa
til höfunda bókanna sem dæmin eru tekin úr):
(29) Karlkyn eintölu:
a. Enginn má yfirgefa húsið. (ER)
b. Enginn má fara illa með dýr. (GKv)
c. Sástu einhvern? (HÞ)
d. Hvað ungur nemur gamall temur. (HÞ)
e. Sá sem tók lyklana mína er beðinn að skila þeim strax. (HÞ)
(30) Karlkyn fleirtölu:
a. Hverjir eru það sem halda því fram að misrétti ríki í heiminum?
(KÁ)
b. Allir vita að jörðin er hnöttótt. (KÁ)
Höskuldur Þráinsson26
22 Í viðbrögðum við færslum eða „statusum“ á fésbókinni er einkunnagjöfin Góður!
eða Góð! líka af þessu tagi.