Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Side 37

að við sitjum inni í stofu og heyrum einhvern hávaða úr forstofunni.
Einhver fer að gá hverju hávaðinn sæti og þegar hann kemur aftur getum
við t.d. spurt:
(53)a. Hver var þetta?
b. Hvað var þetta?
Ef við gerum ráð fyrir að einhver manneskja hafi valdið hávaðanum er
eðlilegt að spyrja með karlkynsfornafninu hver eins og í a-dæminu og þá
erum við ekki að gefa neitt í skyn um kynferði viðkomandi. (Þótt kven-
kyn fornafnsins sé samhljóða því í nefnifalli myndum við ekki túlka for-
nafnið sem kvenkyn án samhengis.) Ef við erum hins vegar bara að spyrja
almennt um það hvað hafi gengið á notum við hvorugkynsformið hvað
eins og í b-dæminu.
En lítum nú stuttlega á kyn í færeysku, bæði til að setja umræðuna hér
framar í svolítið samanburðarsamhengi og líka til að undirbúa okkur fyrir
síðasta kaflann.

4. Samræmiskyn, vísandi kyn og sjálfgefið málfræðilegt kyn í fær-
eysku
Í færeysku er gerður greinarmunur á þrem kynjum rétt eins og í ís -
lensku.32 Hliðstæð orð sem kynbeygjast sýna skyldubundið samræmi við
nafnorðið sem þau standa með og sagnfyllingar sýna líka yfirleitt sam-
ræmi við frumlag eins og í íslensku. Persónufornöfn geta hins vegar
staðið í vísandi kyni eins og í þessu dæmi (Hjalmar P. Petersen 2020:308
og 309):
(54) Prestur (kk.et.) var ikki í kirkju í dag. Hon (kvk.et.) var sjúk
(kvk.et.).
Hér er notað kvenkynsfornafnið hon þótt nafnorðið prestur sé karlkyns.
Ástæðan er sú að verið er að vísa til ákveðins kvenprests.33 Lýsingar orðs -
sagnfyllingin sjúk sýnir þá samræmi við hon og stendur í kvenkyni.
Þrjú kyn 37
32 Ég hef líka borið sænska kynjakerfið saman við það íslenska (sjá t.d. Höskuld
Þráins son 2022b), einkum til að skoða hlutverk hins nýja fornafns hen í sænsku sem er að
nokkru leyti fyrirmynd nýja íslenska fornafnsins hán. Þeim samanburði er sleppt hér því
að hán er ekki til umræðu í þessari grein.
33 Hjalmar notar færeyska orðið tilvísingarkyn um þetta, þ.e. ‘vísandi kyn’ eins og hér
er gert.