Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Page 44

hvorugkyn sem sjálfgefið málfræðilegt kyn myndi hann væntanlega gera
það eins og sýnt er í (63b) og segja fyrst einn (kk.) og svo tvö (hk.) af því
að yfirleitt er ekki hægt að nota hvorugkyn eintölu í þessu samhengi
þegar fólk á í hlut, eins og bent hefur verið á hér framar. Þá er hins vegar
hætta á misskilningi vegna þess að meirihluti landsmanna myndi væntan-
lega túlka (63b) þannig að tvö útilokaði t.d. að um tvær konur hefði verið
að ræða. Ef það kæmi nú síðar í ljós að tvær konur hefðu verið hnepptar
í gæsluvarðhald væri fréttin í (63b) einfaldlega röng — eða hún hefði
a.m.k. valdið misskilningi hjá fjölda manns. Formið á (63a) væri hins vegar
í samræmi við þá almennu reglu að málfræðilegt karlkyn er — eða hefur
verið — sjálfgefið í þeim skilningi sem hefur verið lýst hér framar. Þess
vegna er ekkert gefið til kynna um kyn gæsluvarðhaldsfanganna með því
að orða fréttina eins og gert er í (63a).
Í öðru lagi er mikilvægt að átta sig á því að ef okkur tækist að breyta
verkaskiptingu málfræðilegu kynjanna í daglegu máli Íslendinga á næstu
árum eða áratugum á þann hátt að hvorugkyn fengi hlutverk sjálfgefins
málfræðilegs kyns í stað karlkyns myndi það væntanlega leiða til mis-
skilnings nýrra kynslóða á öllu íslensku máli fyrir þann tíma, hvort sem
það væri ritað eða varðveitt á annan hátt. Þá færi fólk t.d. að túlka setn-
ingar eins og Allir tapa á verðbólgunni þannig að allir ætti bara við karla
eða einhvern tiltekinn karlahóp og hefði ekki kynhlutlausa merkingu.
Svip að gæti þá átt við um ríkur í dæmum eins og Að vera ríkur er talið eftir -
sóknarvert. Ef karlkynið er ekki lengur sjálfgefið myndi liggja beint við að
túlka ríkur þannig að það ætti bara við karla, rétt eins og við túlkum kven-
kynið rík þannig að það eigi við konur þegar sagt er Að vera rík er talið
eftir sóknarvert. Eins gæti karlkynsmyndin þrír í málshættinum Þjóð veit þá
þrír vita verið túlkuð þannig að leyndarmál væru ekki lengur leyndarmál
ef þrem körlum væri trúað fyrir þeim. Þannig mætti lengi telja og ég held
að það sé ágætt að hafa þetta í huga.
Þrátt fyrir þann eðlismun á hlutverki málfræðilegs karlkyns og mál -
fræðilegs hvorugkyns sem birtist í dæmum á borð við þau sem eru sýnd í
(63) og þau sem voru rædd í 3.2.4 er því stundum haldið fram að það sé
bara „hefð“ að nota karlkyn sem sjálfgefið málfræðilegt kyn eins og gert
hefur verið í íslensku. Þá er jafnvel talað um „hefðarsinna“ annars vegar
og „jafnréttissinna“ hins vegar. Ragnhildur Ósk Sævarsdóttir orðar þetta
m.a. svona (2021:16, leturbreytingar mínar):
Hefðarsinnar njóta ákveðinnar forréttindastöðu að því leyti að þau hafa mál-
hefð liðinna ára með sér í liði en á móti kemur að jafnréttissinnar hafa pólít-
ískan meðbyr jafnréttisstjórnmála á sínu bandi …
Höskuldur Þráinsson44