Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Side 72

‘flug völlur’. Í 5.1.2 var sýnd áætluð staktíðni orðmyndanna í færeysku
fyrri alda, miðað við að merkingin í (4c) hefði verið mun sjaldgæfari í eldra
máli en nú er og að öll dæmi í merkingunni ‘flugvöllur‘ væru dregin frá.
Umreikningurinn bendir til að þf.et. vøll hafi verið algengasta mynd orðs -
ins í eldra máli. Í 5.2 var sagt frá staktíðni mismunandi beygingarmynda
af orðinu fjørður ósamsettu samkvæmt TTF og reyndust þágufallsmyndir
þess í fleirtölu tíðastar. Síðan var mæld staktíðni ólíkra beygingarmynda
af samsettum örnefnum á -fjørður og henni bætt við tíðni fær. fjørður
almennt. Í ljós kom að þgf.et. (-)firði væri langalgengust þegar einnig er
tekið mið af samsetningum.

6. Ákvörðun grunnmynda og stefna útjöfnunar
Hér verður gerð grein fyrir útjöfnun í beygingardæmum orðanna vøllur
og fjørður í ljósi tíðnirannsóknarinnar í 5. kafla. Fyrst verður þó fjallað um
áþekka beygingarþróun langflestra u-stofna í færeyskri málsögu (6.1.1).
Síðan verður varpað ljósi á hugrænar forsendur fyrir alhæfingu stofnsins
vøll- í beygingardæmi orðsins vøllur (6.1.2). Loks er sett fram skýring á
beygingarþróun orðsins fjørður m.t.t. áhrifa frá staktíðni (6.2.1) og sam-
bandsins milli forms og merkingar (6.2.2).

6.1 Alhæfing einnar stofnmyndar
6.1.1 Almenn beygingarþróun færeyskra u-stofna
Eins og gildir um beygingarþróun orðsins vøllur hefur stofnmynd nefni-
falls eintölu, þolfalls eintölu og/eða þágufalls fleirtölu yfirleitt gegnt hlut-
verki grunnmyndar hjá gömlum u-stofnum, sbr. fvnorr. nf./þf.et./þgf.ft.
vǫll- (> fær. vøll-). Þannig var stofnsérhljóðavíxlum nær allra færeyskra
u-stofna útrýmt í aldanna rás. Ljóst er að u-stofnar lágu vel við höggi með
tilliti til útjöfnunar vegna þeirra fjölskrúðugu stofnsérhljóðavíxla sem ein-
kenndu beygingu viðkomandi flokks öfugt við beygingu annarra karlkyns -
orða þar sem sérhljóðavíxl voru lítil eða engin.
Hér er nauðsynlegt að taka fram að auk staktíðni einstakra beygingar-
mynda getur mynsturstíðni algengra beygingarvíxla líka ráðið miklu í
stefnu útjöfnunar (sjá Bybee 2010:67, 2015:97; Fertig 2013:72; Garrett
2008:142). Enn fremur er litið svo á að fjöldi orða sem beygjast eftir til-
teknu mynstri haldist í hendur við virkni þess (sjá 3.2). Þetta hefur til
dæmis í för með sér að ef beyging stórs beygingarflokks einkennist ekki
af stofnsérhljóðavíxlum geta minni flokkar byrjað að jafna út stofnsér-
Jón Símon Markússon72