Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Page 80

þeirra beygingarmynda þangað sem nýjungina má rekja, eða hví ætti
staktíðni stofnmyndarinnar að vera hærri í þgf.et. fjørði en í myndunum
þaðan sem hún er fengin að láni, sem annars búa yfir hlutfallslega lágri
staktíðni (sbr. töflu 6)? Á hinn bóginn má líta svo á að tiltölulega há stak -
tíðni yngri þgf.ft. firðum miðað við eldri þgf.ft. fjørðum bendi til þess að
fyrrnefnda myndin eigi upptök í algengari mynd innan beygingardæmis-
ins, sbr. tíðni myndarinnar þgf.et. -firði samkvæmt töflu 6, enda er litið
svo á að algengari einingar séu þeim mun rótfastari í minni og hafi þar af
leiðandi meiri minnisstyrk (sjá 3.2).
Því er hér talið líklegra að eftir tilurð og rótfestu yngri þgf.ft. firðum
hafi tilvist eldri og langtum algengari þgf.et. firði skekkt nýja sambandið
milli formsins firð- og merkingarinnar fleirtölu. Sem viðbrögð við
þeirri skekkju hafi svo verið leitast við að tengja merkinguna eintölu við
stofnmyndina fjørð- — sem þegar hafði hærri dreifitíðni í þeim hluta beyg -
ingardæmisins. Þrátt fyrir þessa viðleitni hefur staktíðni nf.et. fjørður og
þf.et. fjørð ekki dugað til að eldri þgf.et. firði léti undan þrýstingi frá yngri
básfélaga sínum að neinu marki. Ástæðan fyrir því að yngri þgf.et. fjørði
og eldri þgf.ft. fjørðum lifa enn er talin sú að staktíðni stofnmyndar innar
fjørð- sé talsverð þótt hún hafi átt lítið í staktíðni þgf.et. firði. Annað gildir
um sögulega staktíðni stofnmynda með vell- og því var henni út rýmt (sjá
6.1.2).

7. Niðurstöður
Í greininni hefur ólík stefna útjöfnunar í fær. vøllur og fjørður verið til
skoðunar og voru orðin valin af tveimur ástæðum: Bæði eru þau afkom-
endur gamalla u-stofna og bæði vísa til staðfræðilegs fyrirbæris. Eins og
segir í 1. kafla var markmið rannsóknarinnar fyrst og fremst að bera kennsl
á grunnmyndir orðanna. Í þessum tilgangi var reynt að svara rannsóknar-
spurningunni í (1), hér endurtekin í (14).

(14) Er tíðni ráðandi afl í stefnu útjöfnunar?

Í 3. kafla var rædd beygingarþróun í ýmsum málum sem bendir til þess að
tíðni sé ráðandi afl í ákvörðun grunnmynda og stuðst við dæmi sem sýna
að vísun til (sér)mörkunar bætir óþörfu þrepi við skýringu sem dugir ein
sér, enda er tíðni mælanleg, en merking og notkunarsvið orða ekki (3.1).
Enn fremur var bent á að merking orðs hefði lítið um tíðni beygingar-
Jón Símon Markússon80