Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Page 95

má færa ýmsa liði fram fyrir sögnina. Í stað Ég kom til bæjarins í gær má t.d.
segja Í gær kom ég til bæjarins eða Til bæjarins kom ég í gær, en vinstri færslur
af þessu tagi eru hins vegar ómögulegar í setningum með liðfelldu frum-
lagi: *Í gær kom__ til bæjarins, *Til bæjarins kom __ í gær. Sambærileg dæmi
eru hins vegar í góðu lagi í dæmigerðum núllfrumlagsmálum eins og
ítölsku. Þar er tóma vinstrivængsskilyrðið ekki til staðar og bæði tengi -
eyðing og umræðuliðfelling eru algengar í málum sem ekki teljast núll-
frumlagsmál, t.d. í öllum norrænu málunum og ensku. Það er því viðtekin
venja í umræðu um núllfrumlög að líta svo á að núllin í tengieyðingu og
umræðuliðfellingu séu annars eðlis en eiginleg vísandi núllfrumlög í mál -
um eins og ítölsku (sjá t.d. Biberauer o.fl. 2010). En hér er raunar um
tvennt að ræða, skilyrðin fyrir núllfrumlögum og eðli núllanna sjálfra.
Skilyrðin fyrir tengieyðingu og umræðuliðfellingu í íslensku og fjölda
annarra mála eru greinilega önnur en skilyrðin fyrir eiginlegum núllfrum-
lögum í ítölsku o.s.frv., en það táknar ekki að sjálf núllin séu ólíks eðlis og
því hefur raunar verið haldið fram með ýmsum rökum að þau séu það
hreint ekki (Halldór Ármann Sigurðsson og Joan Maling 2010, Halldór
Ármann Sigurðsson 2011). Það er ekki útilokað að þau séu ólíks eðlis en
það er í rauninni útilokað að halda því fram að vísandi núllfrumlög sem
helgast af mismunandi aðstæðum séu í sjálfum sér ólíks eðlis. En sökum
þessarar óvissu mun ég hér eftir líta fram hjá frumlagseyðum í tengi -
eyðingu og umræðuliðfellingu og nota hugtakið „eiginleg núllfrumlög“
eingöngu um núllfrumlög af því tagi sem sjá má í ítölsku setningunum í
(2). Það á sem sagt við um núllfrumlög sem eru vísandi og koma bæði
fyrir í aðal- og aukasetningum. Eins og fyrr segir virðast slík núllfrumlög
hafa horfið úr íslensku á 19. öld. Það er því einkennilegt og óvænt að
notkun eiginlegra núllfrumlaga virðist hafa farið vaxandi í ritmálinu á
síðustu áratugum. Ég rek þetta nokkru nánar í næsta þætti.

3. Vísandi núllfrumlög í Risamálheildinni (og að litlu leyti í Tíma -
rit.is)
Við leit í Risamálheildinni og Tímarit.is rakst ég á talsvert af dæmum
með eiginlegum núllfrumlögum. Þar á meðal eru dæmin í (16).
(16) a. Okkur sem til þekktum var ljóst að __ varst mjög næm kona, …
(Morgunblaðið 3. apríl 2009, bls. 25; Tímarit.is)
b. Auðvitað væri æskilegra að __ værum duglegri að sinna forvörnum …
(Fréttir – Eyjafréttir 20. júní 1996, bls. 9; Tímarit.is)
Af núllfrumlögum í íslensku 95